مساجد مبارکه مشهور هستند _ سه مسجد منسوب به بنو عبد القیس بوده است. مسجد عبد القیس یا همان مسجد سهله مهم‌ترین آنها است.۱ ماسینیون مسجد السهله، مسجد القری و مسجد الظفیر را نام یک مسجد دانسته و معتقد است که این مسجد به مسجد عبد القیس نیز مشهور بوده و در 286ق، مقدس و معروف بوده است.۲
مسجد صعصعة بن صوحان عبدی بحرانی از دیگر مساجد مهم کوفه است و در شمال غربی کوفه، در محله عبد القیس و در کنار مسجد سهله قرار دارد.۳ مسجد زید بن صوحان نیز در کنار مسجد سهله، از دیگر مساجد بحرینیهای مقیم کوفه است.۴
از آن جا که در صدر اسلام مسجد، محل درس قرآن و حدیث و نقل روایات بوده است، دور از ذهن نیست که راویان بحرینی و صاحبان اصول و مصنفات در این مساجد _ که مربوط به قبیله آنها بوده است _ به نقل و درس حدیث پرداخته باشند.
راویان عبدی کوفی حدود پنجاه نفر هستند که در میان آنها نام چند نفر از بزرگان به چشم میخورد که دارای حجم زیادی از روایات در کتب روایی هستند. این مطلب، جایگاه راویان عبدی کوفه را ممتاز میکند. افرادی هم‌چون: ابراهیم بن نعیم (ابوالصباح کنانی)، ربعی بن عبد الله، عبد الصمد بن بشیر، عبد الله بن ابی یعفور، عمرو بن جمیع و معاویة بن عمار در شمار راویان ائمه علیهم السلام از قبیله عبد القیس در کوفه هستند. از همین افراد، بیشتر از چهار هزار روایت در منابع حدیثی شیعه، نقل و گزارش شده است.۵ این راویان هم‌چنین، پانزده عنوان کتاب و اثر حدیثی یا به تعبیری اصول و مصنفات داشتهاند.
بصره نیز از شهرهای مهم و مورد توجه بحرانیهای محدث بوده است. حضور صحابیان مهمی چون ابوموسی اشعری، عمران بن حصین و انس بن مالك و ... در بصره و وامگیری بصریان از صحابه حجاز این شهر را از پادگان نظامی تبدیل به یک مرکز فرهنگی و معرفتی در برابر کوفه کرد.۶ با تأسیس این شهر، عدهای از مردم بحرین نیز به این منطقه کوچ کردند۷ که جارود بن معلی عبدی (بزرگ عبد القیس) از این مهاجرین بود.۸
1.. بحار الانوار، ج۱۰۰، ص۴۳۶.
2.. خطط الکوفه و شرح خریطتها، ص۲۹.
3.. کوفه پیدایش شهر اسلامی، ص۳۵۸ و ۳۶۰.
4.. فضل الکوفة و مساجدها، ص۵۱؛ المزار، ص۱۴۳.
5.. این آمار با استفاده از نرم افزار نور الدرایه استخراج شده است.
6.. ر.ک: مدرسة الحدیث فی البصره؛ من مشاهیر اعلام البصرة، موسوعة البصرة الحضارة.
7.. اللباب فی تهذیب الانساب، ج۲، ص۳۶۴.
8.. معجم ما استعجم من اسماء البلاد و المواضع، ج۱، ص۸۸؛ جغرافیای حافظ ابرو، ج۱، ص۲۲۱.
