حدیثی علمای متقدم و متأخر شیعه را آورده و به آنچه که ذکر نکرده‌ام، اشاره نموده‌ام.۱
فیض در برخی از آثارش خود را اخباری دانسته و با اصولیان آن چنان مخالفت داشته که به هجمه‌های علمی افرادی چون شیخ احمد احسایی _ که وی را اخباری صرف پنداشته است _ پاسخ می‌دهد.۲ وی در برخی از آثارش، از جمله کلمات الطریفة و سفینه النجاه احساسات و روحیات اخباری‌گری خویش را آشکار نموده و مبنای خود را در نفی اجتهاد اصولی ارائه نموده است. از سویی، کتاب الاصول الاصیله فیض، تلخیصی از کتاب الفوائد المدنیه محمّد امین استرآبادی به شمار می‌رود؛ هر چند که در مواردی با آن متفاوت است.۳ فیض در موارد زیادی از عنوان «اصحابنا الاخباریین» بهره گرفته است.۴ و۵ او در بسیاری موارد دیدگاه اخباری‌ها را پذیرفته و تقویت نموده و دیدگاه اصولیان را ردّ نموده است.۶
2. تلاش بی وقفه علمای دین
رشد میراث حدیثی شیعه در این برهه سرنوشت‌ساز تاریخ شیعه به تلاش عالمان راستین به سرانجام رسید. محمّد تقی مجلسی می‌گوید:
۰.در این شهر اصفهان، دو یا سه کس، کتب حدیث داشتند و آن نیز در کتابخانه بود که کسی ندیده بود ... و الحال (1066ق) قریب به چهل سال است که سعی نمودم و به مرتبه‌ای رسیده است که در بسیاری کتابخانه‌ها، جمیع کتب مکرّر هست، بلکه در قریه‌هایی از اصفهان و سایر بلاد،۷منتشر شد.۸
محمّد باقر مجلسی نیز در احیا، رشد و نشر حدیث در اصفهان بسیار اثرگذار بود.۹
۰.شاگردان وی بیش از هزار نفر بودند ... از بسیاری از اجازات او و کتاب‌هایی که نزد وی قرائت شده است و نسخه‌های خطّی آن در برخی از کتابخانه‌های
1.. روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه،ج ۱۴، ص۵۰۶ - ۵۰۵.
2.. فیض پژوهی، ص۳۹۷.
3.. همان، ص۳۹۶.
4.. همان، ص۳۹۷.
5.. همان، ص۳۹۸.
6.. همان.
7.. لوامع صاحبقرانی،ج۸، ص۳۷.
8.. همان، ج۱، ص۴۸ - ۴۸۴۹.
9.. مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول ،ج۱، ص۳.
