نمونه‌های فوق ثابت می‌کند که دو واژه «حدیث» و «روایت»، در معنایی مترادف، استعمال نشده است؛ اما این که هر کدام به چه معنایی مورد استفاده قرار گرفته، نیاز به بررسی بیشتر دارد. همچنین بررسی دقیق‌تر استعمالات فوق، احتمال این که «حدیث» و «روایت» را تنها به معنای لغوی آنها، یعنی «گفتار» و «گزارش» به کار رفته باشند نیز نفی می‌کند. حمل نمونه‌هایی مانند: «بصیراً بالحدیث‏ و الروایة»، «كثیر الحدیث‏، صحیح الروایة»، «صاحب حدیث‏ و روایات»، بر «قول» و «نقل» غیر قابل پذیرش است.

بنا بر این، لازم است کاربردهای مختلف «حدیث» و «روایت» بررسی و مورد تحلیل قرار گیرد.

4. کاربردهای گوناگون «حدیث»

4-1. کاربرد «حدیث» در معنای لغوی و اصطلاحی

کاربرد واژه «حدیث» در معنای لغوی، یعنی گفتار ائمه علیهم السلام، امری دور از انتظار نیست. نجاشی در گزارش سخنان امام صادق علیه السلام آورده است:

۰.أن أبان بن تغلب روی عنی ثلاثین ألف حدیث‏، فاروها عنه.^۱

کاربرد واژه «حدیث» در معنای اصطلاحی پیش گفته نیز در کتب رجال و فهرست مشاهده می‌شود؛ برای نمونه، نجاشی در باره کتاب النوادر، اثر محمد بن عبدالمؤمن المؤدب می‌گوید:

۰.فیه سبعمائة حدیث.^۲

وی همچنین از ماجرای ملاقات هشام بن محمد بن السائب با امام صادق علیه السلام و بازگشت علوم فراموش شده‌اش، با عبارت «و له الحدیث المشهور»، تعبیر کرده است.^۳

4-2. کاربرد «حدیث» در احادیث منقول در آثار

در پاره‌ای از استعمالات، منظور از واژه «حدیث»، متونی است که به ائمه علیهم السلام منسوب