عباسی۱ به روشنی ما را با دغدغه‌های علمی جامعه امامیه آن روز در بغداد آشنا می‌كند. البته برخی از اصحاب ظاهراً به دلیل جاذبه‌های اقتصادی بغداد برای تجارت بدان شهر عزیمت كرده بودند.۲
حضور امام كاظم علیه السلام و امام جواد علیه السلام در بغداد در شكل‌گیری و تقویت مدرسه حدیثی امامیه در آن شهر مؤثر بوده است؛ هر چند حضور امام كاظم علیه السلام در بغداد به صورت زندانی بوده و امام جواد علیه السلام هم حضور دائمی در آنجا نداشته و ارتباط شیعیان با آنان به سختی انجام می‌گرفت، ولی همین حضور محدود و ارتباط اندك با امام معصوم در رونق فعالیت‌های حدیثی اصحاب امامیه در بغداد بی‌تأثیر نبوده است. بعدها با حضور امام هادی علیه السلام و امام عسكری علیه السلام در سامرا، نزدیكی بغداد، حوزه حدیثی بغداد، چون گذشته، از وجود آن امامان بهره‌مند بوده است.
با حضور اصحاب سرشناس ائمه علیهم السلام در بغداد و برپایی جلسات علمی توسط آنان، این شهر به یكی از پایگاه‌های مهم فكری و اجتماعی امامیه مبدل گردید؛ مثلاً حاصل تلاش‌های علمی هشام بن حكم، متكلم نامور امامی، در بغداد۳ تربیت اندیشمندانی همچون محمد بن خلیل سكاك بغدادی و یونس بن عبدالرحمن، مولی آل یقطین مقیم بغداد، بوده است.۴ همچنین شخصیت‌های حدیث‌گرایی مانند محمد بن ابی‌عمیر بغدادی نزد محدثان مهاجر كوفی همچون عبدالرحمن بن حجاج تلمذ كرده‌اند.۵ اصحاب امامیه افزون بر مباحث علمی و پرورش شاگردان، مهم‌ترین امورات اجتماعی طائفه امامیه را نیز در بغداد پیگیری نموده و در آنجا برای رفع مشكلات جامعه امامی و چالش‌ها عقیدتی پیش‌رو چاره‌جویی و تصمیم‌گیری می‌كردند. حتی در باره موضوعی اساسی همچون جانشینی امام هشتم علیه السلام، در بغداد به بحث و مذاكره می‌نشستند؛۶ در حالی كه پیش از این، در حدود
1.. فهرست الطوسی، ص۲۵۹.
2.. برای نمونه: افرادی مانند عبدالرحمن بن‌حجاج و محمد بن‌ابی عمیر از اصحاب ساکن بغداد به بیاع السابری مشهور بودند (رجال الطوسی، ۲۳۶ و ۲۹۹). ظاهراً این دو در آن شهر به خرید و فروش نوعی البسه به نام سابری یا شاپوری اشتغال داشته‌اند.
3.. هشام بن‌حکم در اواخر عمرش، در دهه‌های پایانی سده دوم هجری، در بغداد فعالیت‌های علمی خویش را دنبال می‌کرد (اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۵۳۰ - ۵۳۵).
4.. رجال النجاشی، ص۳۲۸؛ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۱۸.
5.. رجال النجاشی، ص۱۲ و ۲۳۷؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۳۴۶.
6.. پس از شهادت امام رضا( در سال ۲۰۲ق، بسیاری از اصحاب مهم ائمه، مانند صفوان بن یحیی، یونس بن‌عبدالرحمن، ریان بن‌الصلت قمی، در منزل عبدالرحمن بن‌حجاج در محله برکه زلزل (از محلات بغداد) برای آگاهی و گفت و گو برای جانشینی آن حضرت، گرد هم آمدند (اثبات الوصیه، ص۲۲۰؛ دلائل الامامه، ص۳۸۸).
