روایات عاشورایی مقاتل الطالبیین ابوالفرج اصفهانی در میزان نقد و بررسی - صفحه 180

شرح كامل آورده است _ متأثر می‏شوم و دلم می‏سوزد. وی طفل خردسال خود عبدالله را بر دوش می‏كشید و هر روز صبح به بقیع می‏رفت و مرثیه خوانی می‏كرد. اهل مدینه برای استماع مرثیه خوانی‏اش جمع می‏شدند و از شدت گریه او، همه گریه می‏كردند.۱

3. روایت ابوالفرج در مقاتل الطالبیین در مقتل حضرت عباس علیه السلام است... تمام آنچه كه در باره زنده بودن ام البنین گفته شده، همین سه قول است. اما قول اول، بر زنده بودن ام البنین در جریان كربلا دلالت ندارد؛ زیرا آنچه كه در این قول وجود دارد، این است كه در خانه او اقامه عزا و ماتم می‏شده، اما دلالت ندارد كه خود ام البنین هم بوده و شركت می‏كرده است.

علاوه بر این، قول اول با آنچه كه ابوالفرج نوشته است، مغایرت دارد؛ زیرا او نوشته که در بقیع به سوگ می‏نشست، ولی قول اول این قسمت را ندارد و اما قول دوم كاملاً روشن است كه از قول ابی الفرج گرفته شده؛ زیرا سخن ابصار العین عیناً شبیه سخن مقاتل الطالبین است. بنا بر این، نمی‏تواند قولی غیر از قول ابوالفرج و جدای از آن بوده باشد. و اما شرح كامل منسوب به اخفش _ كه مرحوم سماوی از آن نام می‏برد _ من احدی از تاریخ نویسان و ارباب تراجم را ندیدم كه از آن نام ببرند؛ با این كه در باره هر كسی كه نامش اخفش بود، من تحقیقات فراوان كردم، ولی به هیچ‌ وجه نام و نشان و انتسابی از آن نیافتم. و هر چه از خود مرحوم شیخ سماوی از مدرك این كتاب سؤال كردم، جز سكوت جوابی نشنیدم، و من مطمئنم كه اشعار بیان از خود مرحوم سماوی است و چون نخواسته به خود انتساب دهد، به این نحو بیان كرده است كه اجرش بر خدای سبحان باد!۲

اگر چنان که پیش از این گفته شد، باورمند شویم که ابوالفرج در بخشی که به ارث بردن حضرت عباس از برادران خود را گفته، باید ارث به ام البنین می‌رسید، نه به عبیدالله و یا هر کس دیگر و چون ام البنین در قید حیات نبوده، ارث به عبیدالله خواهد رسید و همین مطلب تناقض‌گویی ابوالفرج را روشن می‌گرداند؛ چرا که وی در موضعی دیگر از رفتن ام البنین در بقیع و گریستن بر فرزندانش آورده و این نشان می‌دهد وی در جریان عاشورا و پس از آن زنده بوده است و این همان تناقض‌گویی او است.

1.. ابصار العین، ص۶۴.

2.. مقتل الحسین( (مقرّم)، ص۳۳۷ - ۴۳۰.

صفحه از 189