حذف مفعول می‌تواند مفید شمول باشد.۱ این اطلاقِ ناشی از حذف، از نظر اصولیان نیز معتبر است.۲
3. نظریه مؤلّف در ذیل عبارت «أَلنّاسُ مِنْهُمْ فی راحَةٍ وَ أَنْفُسُهُمْ مِنْهُمْ فی تَعَبٍ»۳ از حدیث معراج که در وصف اهل كمال است:
۰.لفظ «أَلنّاسُ» دلالت دارد که شر نرساندن و دور کردن آزارهای خود از همه مردم مطلوب است؛ چه مؤمن و چه گناهکار؛ چه در روابط فردی و اجتماعی و چه خانوادگی و حتی ارتباطات بین‌المللی. روایت «الزم نفسَك التودّد... و لعدوّك عدلك و إنصافك» نیز شاهد درستی این اطلاق است؛ گر چه روش‌های اجرای این اطلاق و عمل به سعه آن، در کمیت و کیفیت تابع قوانین شرع است.۴
تحلیل مستندشناختی نظریه مؤلف
صدق مطلق بر لفظ «أَلنّاسُ»، به سبب دلالت آن بر جنس است؛ زیرا مفرد محلّی به «أل» جنس از نظر علمای علم معانی می‌تواند مفید شمول باشد.۵ نحویان نیز معتقدند اصل در مفرد محلّی به «أل» افاده شمول است، مگر این که قرینه‌ای بر خلاف آن باشد.۶ اصولیان متقدم نیز آن را مفید شمول می‌دانند،۷ اما اصولیان متأخر معتقدند مفرد محلّی به «أل» تنها در صورت وجود مقدمات حکمت یا سایر قراین مفید شمول است.۸ بنا بر این، مؤلّف _ که به اطلاق این لفظ تمسّک کرده‌اند _ یا معتقدند اطلاق از متن این لفظ فهمیده می‌شود و یا این که قایل به وجود قرینه بر اطلاق (همان طور که روایتی در تأیید اطلاق ذکر کردند) یا مقدمات حکمت است.
4. نظریه مؤلّف در ذیل عبارت «وَ سَخاوَةِ النَّفْسِ»۹ از حدیث معراج كه بیان كننده یکی از اوصاف اخلاقی برتری‌بخشِ رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بر سایر انبیا است:
۰.این عبارت دارای اطلاق است و همه مراتب سخاوت در شئون زندگی را
1.. دلائل الاعجاز فی علم المعانی، ص۱۸۹؛ المطول، ص۳۶۳.
2.. محاضرات فی أصول الفقه، ج۵، ص۱۵۱.
3.. إرشاد القلوب، ج۱، ص۲۰۱؛ الوافی، ج۲۶، ص۱۴۴.
4.. سِرُّ الإسراء، ج۲، ص۱۶۶ - ۱۶۸.
5.. المطول، ص۱۹۴.
6.. شرح الرضی علی الکافیة، ج۳، ص۲۳۷.
7.. عدة الاصول، ج۱، ص۲۷۵ و ۲۹۲؛ تمهید القواعد الأصولیة و العربیة، ص۱۶۶.
8.. كفایة الأصول، ص۲۱۷؛ محاضرات فی أصول الفقه، ج۵، ص۱۵۹.
9.. إرشاد القلوب، ج۱، ص۲۰۵؛ الوافی، ج۲۶، ص۱۴۴.
