رئیسالمحدثین میگوید:
۰.ما هر گاه خدا را به صفات ذات وصف كنیم، فقط ضد آن صفت را از او نفی میکنیم.۱
بیشتر گمان میشود اگر صفات الهی به گونهای تصور شود که از آفریدگان برتر و بالاتر باشد، به معرفت صحیحی از صفات رسیدهایم؛ حال آن که بر اساس روایات، اینگونه تصورات نیز مستلزم تحدید بوده و خداوند از آن منزه و متعالی است؛ چنان که شخصی در محضر امام صادق علیه السلام تکبیر بر زبان آورد. حضرت پرسید: خداوند بزرگتر از چه چیزی است؟ عرض کرد: بزرگتر از همه چیز. امام فرمود: «بدینسان او را تحدید کردهای.» آن مرد عرض کرد: پس چگونه بگویم: حضرت فرمود:
۰.اللّهُ أَكْبَرُ مِنْ أَنْ یوصَفَ؛۲
۰.خدا بزرگتر از آن است که وصف شود.
بهعبارت دیگر، بزرگداشت خدا به این نیست که علم، قدرت و حیات را برای او تصور کنیم و آنها را بیمانند و مثال بدانیم، بلکه هر گونه تصور از صفات الهی مستلزم تشبیه است.
قایلان به الهیات سلبی برای اثبات دیدگاه خویش دلایل عقلی و مستندات روایی ارائه کردهاند. در این مقاله، به مستندات روایی الهیات سلبی از سخنان امیر مؤمنان علی علیه السلام پرداخته میشود و با دقت در سخنان آن حضرت در منابع روایی شیعه، سه دیدگاه در این موضوع مورد بررسی قرار میگیرد. محل اختلاف بیشتر بر سر عبارت «وَ كَمَالُ الْإِخْلَاصِ لَهُ نَفْی الصِّفَاتِ عَنْهُ» در خطبه یکم نهجالبلاغه بوده است. باید در نظر داشت که مستندات نقلی قایلان به الهیات سلبی _ که از سایر امامان علیهم السلام رسیده _ بسیار بیشتر از مواردی است که در این مقاله اشاره شده است. همچنین، در روایات مربوط به شناخت خدا بر دو اصل تأکید شده که این اصول، محدوده الهیات سلبی را مشخص میکند.
اصل یکم. برخورداری عموم انسانها از شناخت فطری
بر اساس روایات علوی علیه السلام، خداوند بهصورت فطری بهرهای از شناخت خویش را در همه انسانها قرار داده است.