تفسیر مستندات الهیات سلبی در روایات علوی علیه السلام - صفحه 80

۰.دَلِیلُهُ آیاتُهُ وَ وُجُودُهُ إِثْبَاتُهُ وَ مَعْرِفَتُهُ تَوْحِیدُهُ وَ تَوْحِیدُهُ تَمْییزُهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ حُكْمُ التَّمْییزِ بَینُونَةُ صِفَةٍ لَا بَینُونَةُ عُزْلَةٍ؛۱

۰.دلیل خداوند آیات او است، وجود او برهان اثبات او است، معرفت او توحید او است، توحید او متمایز دانستن او از مخلوقات است؛ منظور از این تمییز جدایی صفتی است، نه بینونت زمانی و مكانی.

4. احتجاب حق‌تعالی از عقل و وهم

مستندِ نقلی دیگری که محدثان در اثبات الهیات سلبی ارائه می‏نمایند، روایاتی است که به حجاب معرفتی میان خالق و مخلوق اشاره دارد. امام باقر علیه السلام از امیر مؤمنان علیه السلام نقل کرده‌اند:

۰.وَ اللَّهُ هُوَ الْمَسْتُورُ عَنْ دَرْكِ الْأَبْصَارِ، الْمَحْجُوبُ عَنِ الْأَوْهَامِ وَ الْخَطَرَاتِ؛۲

۰.خداوند از ادراک چشم‌ها پنهان و از خطورات و اوهام انسان‌ها محجوب است.

همان طور که خیال‏ها و تصورات انسان، توانایی عبور از حجاب‏های غیبی ندارد، بینایی انسان‏ها توانایی دریدن پرده‏های غیب الغیوب ندارد. هم‏چنین، بر اساس روایت دیگری، در ساحت اسما و صفات الهی، تخیلات عقلانی نیز دچار حجاب هستند:

۰.الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی مَنَعَ الْأَوْهَامَ أَنْ تَنَالَ إِلَّا وُجُودَهُ وَ حَجَبَ الْعُقُولَ أَنْ تَتَخَیلَ ذَاتَهُ لِامْتِنَاعِهَا مِنَ الشَّبَهِ وَ التَّشَاكُلِ؛۳

۰.حمد مخصوص خداوند است كه اوهام را از راهیابی به هستی‏اش بی‏بهره ساخته و عقل‏ها را از خیال‏پردازی در ذاتش محجوب ساخته است؛ زیرا از همانندی و هم‏شكلی به دور است.

این حجاب‏های معرفتی، امری عَرَضی نیست، بلکه امری ذاتی و ریشه‏دار در تکوین، و برخاسته از تباین خالق و مخلوق است؛ چنان که در روایت دیگری، خلقت به‌عنوان ریشه تکوینی حجاب معرفتی دانسته شده است.

۰.لَا تَحْجُبُهُ الْحُجُبُ وَ الْحِجَابُ بَینَهُ وَ بَینَ خَلْقِهِ خَلْقُهُ إِیاهُمْ لِامْتِنَاعِهِ مِمَّا یمْكِنُ فِی ذَوَاتِهِمْ وَ لِإِمْكَانٍ مِمَّا یمْتَنِعُ مِنْهُ وَ لِافْتِرَاقِ الصَّانِعِ مِنَ الْمَصْنُوعِ وَ الْحَادِّ مِنَ الْمَحْدُودِ وَ الرَّبِّ

1.. الاحتجاج، ج۱، ص۲۰۱.

2.. التوحید، ص۸۹.

3.. الکافی، ج۸، ص۱۸.

صفحه از 94