عمرو بن خالد واسطی
عمرو بن خالد، معروف به ابو خالد واسطی یکی از راویان اخبار در مصادر شیعه، اهلسنت و زیدیه به شمار میرود. برخی از اندیشمندان ولادت او را در ربع پایانی سده نخست هجری و وفات او را در سالهای پس از 145ق، برآورد كرده‌اند.۱ در کتب رجالی امامیه او از طبقه اصحاب امام باقر علیه السلام محسوب شده است۲ و اخباری از او به نقل او از امام پنجم در مصادر حدیثی شیعه نقل شده است.
آن گونه که در شرح احوال وی مضبوط است، او از اصحاب خاص زید بن علی بن الحسین علیه السلام بوده است و یکی از قدیمیترین جوامع فقهی و حدیثی زیدی (مسند زید) را به عنوان یکی از اولین کتب مستقل زیدیان گرد آورده است. او از جمله‌بازماندگان یاران زید، پس از شهادت او در سال 122ق، است. از همین رو، بسیاری از اخبار منقول از زید، خواه در منابع امامیه و خواه در منابع زیدی، به واسطه او نقل شده است.۳
بر اساس آنچه گفته شد، به ویژه با توجه به نقل مکرر احادیث زید به واسطه عمرو بن خالد تردیدی نیست که او به جریان زیدیه تعلق خاطر داشته است، اما رجالیان در باره این که او به کدام یک از دو گروه عمده جارودی یا بتری وابسته بوده، اتفاق نظر ندارند.
در منابع متقدم رجالی اطلاعات زیادی در باره ابو خالد واسطی نقل نشده است. نجاشی بر نقل او از کتاب زید بن علی تأکید کرده است.۴ شیخ طوسی در فهرستش، صاحب کتاب بودن او و طریق نقل کتابش را یادآور شده است۵ و در رجالش نیز تنها طبقه او را معین کرده و از او با صفت «بتری» یاد کرده است. همچنین، در ذیل نقل روایتی که به واسطه وی نقل میکند،۶مینویسد:
۰.این خبر با [رأی] عامه موافق است و راویان این خبر همگی از عامه و رجال زیدیه‌اند.۷
مبسوط‌ترین اطلاعات رجالیان امامی از او به کتاب اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)
1.. «ابوخالد واسطی».
2.. رجال البرقی، ص۱۱
3.. الامالی (احمد ابن عیسی)، ج۱، ص۱۶۸.
4.. رجال النجاشی، ص۲۸۸.
5.. الفهرست (طوسی)، ص۳۱۸.
6.. الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، ج۱، ص۶۵ و ۶۶.
7.. همان، ص۶۶.
