بررسی روایات لعن «زرارة بن اعین» با توجه به جریان‌های کلامی امامیه - صفحه 122

در سند روایت سوم، «عمار بن مبارک» وجود دارد که در کتاب‌های رجالی توصیف نشده ‌است. از این رو، حدیث مجهول و از انواع خبر ضعیف قلمداد می‏شود و قابل ‌ اعتنا نیست.

۲ - ۲. صدور روایات لعن به دلیل تقیه

به نظر می‏رسد گر چه اتکای به سند راه حل خوبی برای رفع تعارض است، اما نمی‏تواند تنها راه باشد؛ چرا که زمینه‏های متعددی، مانند بد فهمی، نقل به معنا، صدور روایت از روی تقیه و... می‏توانند از دیگر زمینه‏های تعارض روایات باشند.

از این رو، برخی دیگر صدور این نوع روایات را به دلیل حفظ جان و شناخته نشدن «زراره» و امثال وی به دوستی اهل‌بیت (علیهم السلام) در زمان تقیه می‏دانند.۱ مرحوم خویی نیز به این نکته توجه نشان داده و می‏نویسد:

۰.آن روایاتی که صدورش ثابت است، باید حمل بر تقیه شود.۲

به عبارت دیگر، امام صادق علیه السلام در این روایات نسبت به لعن زراره قصد جدّی و حقیقی نداشته است، بلکه قصد آن حضرت از لعن ظاهری او این بوده که به مخالفان وی این‌گونه القا کند که ارتباط حسنه‌ای میان وی و «زراره» وجود ندارد، تا به این شکل جان «زراره» را از قتل و ترور به جرم ارتباط و دوستی با اهل‌بیت علیهم السلام حفظ کند و مؤید این احتمال را روایتی می‏دانند كه در آن، امام صادق علیه السلام به «عبد الله» پسر زراره فرمود:

۰.اقْرَأْ مِنِّی عَلَی وَالِدِكَ السَّلَامَ، وَ قُلْ لَهُ إِنِّی إِنَّمَا أَعِیبُكَ دِفَاعاً مِنِّی عَنْكَ، فَإِنَّ النَّاسَ وَ الْعَدُوَّ یسَارِعُونَ إِلَی كُلِّ مَنْ قَرَّبْنَاهُ وَ حَمِدْنَا مَكَانَهُ لِإِدْخَالِ الْأَذَی فِی مَنْ نُحِبُّهُ وَ نُقَرِّبُهُ؛ ۳

۰.سلام مرا به پدرت برسان و به او بگو من گاهی از تو عیب‌جویی می‏کنم و این به خاطر محافظت از جان تو است؛ چرا که مردم و دشمنان به هرچه ما توجه کرده و از آن تعریف و تمجید کنیم، حساس می‏شوند و کسی را که ما دوست بداریم و از مقرّبان خود بدانیم مورد اذیت و آزار قرار می‏دهند.

اما زمینه‌های دیگری مانند نقل به معنای روایات و جریان سازی علیه زراره نیز می‏تواند از دیگر زمینه‏های ایجاد تعارض روایات باشدکه در ادامه نوشتار بدان خواهیم پرداخت.

1.. رساله ابو غالب زراری، ۶۴.

2.. معجم رجال الحدیث، ج۷، ص۲۴۵.

3.. رجال الکشی، ص۱۴۸.

صفحه از 134