پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دلالت می‏کنند.^۱

مشکلات اجتماعی و اقتصادی ناشی از هجرت

مشکلاتی مانند نداشتن محل سکونت و نیز تهیه غذا برای مهاجران و دعوت به کمک کردن آنها از جانب انصار با توجه به این که جمعیت مهاجران در حال افزایش بود، از جمله دغدغه‏های پیامبر در مدینه به شمار می‏رفت. ایشان در ایام گرسنگی و کمیِ محصولات، برای کاستن از شدت سختی‏ها با مردم مدینه در انجام کارها مشارکت می‏کرد. حضرت در یکی از خطبه‏های خود _ که در ایام قحطی و در عید قربان ایراد فرمودند _ از نگهداشتن گوشت گوسفند، بیش از سه شب، نهی فرمودند و دستور دادند بقیه گوشت قربانی را صدقه دهند؛^۲ زیرا به هنگام عید قربان، مسکینانی به مدینه آمدند و پیامبر برای معشیت و رفع نیاز آنان آن کار را ضروری می‏دید. همان طور که ملاحظه می‏شود، برقرارای عدالت اقتصادی از جمله مواردی است که بر محتوای خطبه‏ها تأثیرگذار بوده است.

ایجاد پیوندهای اجتماعی

ترغیب و تشویق پیامبر به رعایت اخلاق در جامعه تازه تأسیس اسلامی به جهت ایجاد پیوندها و همکاری در شهری _ که عده‏ای انصار و عده‏ای دیگر مهاجر بودند _ یکی دیگر از عواملی است که بر کلام پیامبر از جهت محتوا و معنا تأثیر گذاسته است. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم حیات اجتماعی مدینه را با تذکر و توصیه‏ها‏‏ی اخلاقی _ که خود نمونه کامل عملی آنها بود _ قوام و استحکام بخشید.

ترویج و تعلیم مکارم اخلاق

نزدیک بودن به زمان جاهلیت و رشد و نمو اکثر قریب به اتفاق صحابه در محیط سیاه و نکبت‌بار جاهلی، و نیز حضور انصار و مهاجران با تعدد خواسته‏ها و آداب و رسوم متفاوت از جانب دیگر، موجب شده که ترویج فضایل اخلاقی و دوری گزیدن از اعمال ناپسند در کلمات و افعال رسول خدا جلوه‏ای خاص داشته باشد.^۳ حضرت جهت استحکام بخشیدن به حیات معنوی جامعه تازه تأسیس اسلامی به حاکم شدن روح