شاخصه‌های جامعه دینی با توجه به خطبه ‏های جمعه و عیدین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم - صفحه 156

• برشمردن ویژگی‏های امام جمعه: (أَلَا وَ لَا یومَ فَاجِر مُومِناً إِلَّا أَن یقهَرَهُ سُلطَانُ یخَافُ سَیفَهُ أَو سَوطَهُ).

خطبه چهارم (جمعه)

در منابع اهل‏سنت، به جز خطبه‏ای که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در اولین جمعه حضورشان در شهر مدینه ایراد فرموده‏اند‏‏، خطبه جمعه کاملی دیده نمی‏شود و فقط بخش‏هایی از خطبه‏های جمعه حضرت نقل شده است که این خطبه نیز همین‏ گونه است. مسلم نیشابوری در صحیح مسلم از طرق مختلف خطبه را به روایت از جابر نقل کرده است که در هر کدام از این روایت‏ها با کمی تغییر و تفاوت در الفاظ، به خواندن دو رکعت نماز هنگام ورود به مسجد در روز جمعه، در حالی که امام خطبه می‏‏خواند، سفارش شده است که به یکی از این طرق نقل روایت در زیر اشاره می‏‏شود:

۰.و حدثنا أبو الربیع الزهرانی و قتیبة بن سعید، قالا: حدثنا حماد و هو ابن زید، عن عمرو بن دینار،عن جابر بن عبد الله، قال: أِذَا جَاءَ أَحَدُکُم یومَ الجُمعَةِ وَ قَدخَرَجَ الأِمامُ من مَسجدفَلیصِل رَکعَتَین.^۱

نمایه موضوعات خطبه

• دستور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به خواندن دو رکعت نماز تحیت^۲ هنگام ورود به مسجد در روز جمعه، در حالی که امام خطبه می‏‏خواند: (أِذَا جَاءَ أَحَدُکُم یومَ الجُمعَةِ وَ قَدخَرَجَ الأِمامُ من مَسجد فَلیصل رَکعَتَین).

خطبه پنجم (جمعه)

حضرت در یکی از خطبه‏های جمعه مسیر بیان خطبه خود را تغییر داده و در اثر ورود فردی به نماز جمعه او را توصیه به خواندن دو رکعت نماز تحیت می‏‏کند؛ به این ترتیب که هنگام خواندن خطبه توسط پیامبر گرامی ‏اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فردی به نام سلیک العطفانی وارد مکان اقامه نماز جمعه می‏‏شود و می‏‏نشیند. حضرت او را دیده و می‏‏فرماید: «ای سلیک، برخیز و خیلی کوتاه دو رکعت نماز تحیت به جا آور». سپس حضرت جمله‏ای را در قالب

1.. صحیح مسلم، ج۲، ص۱۶۳.

2.. در شرح نووی بر صحیح مسلم مقصود از خواندن دو رکعت نماز در این حدیث، نماز تحیت است (ر.ک. شرح صحیح مسلم، ج۲، ص۱۶۴).

صفحه از 180

جامعه خطبه پیامبر اعظم(ص)فصلنامه علوم حدیث

مشخصات

نام منبع :

شاخصه‌های جامعه دینی با توجه به خطبه ‏های جمعه و عیدین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم

پدیدآورنده :

مجید معارف (پديدآورنده),ندا ملکی فاراب (پديدآورنده)

چکیده

این پژوهش به مطالعه خطبه‏ های جمعه و عیدین پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم می‏‏پردازد. در یک نگرش کلی، با جمع‏ آوری خطبه‏ های جمعه و عیدین به جا مانده رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم از جوامع حدیثی شیعه و اهل‏ سنت به مواردی چون گزارش اجمالی از خطبه ‏ها، فهرست کل نمایه‏ های خطبه‏ ها بدون حذف مکررات و فهرست کل نمایه‏ های خطبه ‏ها با حذف مکررات اشاره شده است. سپس در قالب تحلیل موضوعات خطبه‏ها مسائلی از قبیل تعیین مؤلفه‏ های مهم خطبه‏ ها، میزان تکرار مؤلفه‏ های مهم، اولویت‌بندی ارزش ‏های دینی، شاخصه‏ های جامعه دینی از دیدگاه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم، حجم و مدت زمان ایراد خطبه ‏ها و تحلیل مناسبتی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. از آن‌جا که مؤلفه‏‌های اخلاقی بیشترین میزان تکرار را در میان سایر مؤلفه‏‌ها به خود اختصاص داه است، لذا اخلاق‌مداری به عنوان مهم‌ترین شاخصه جامعه دینی از دیدگاه نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم معرفی گردیده است.