سیاق لغوی؛ مفهوم و کارکرد آن در فهم حدیث - صفحه 10

2. در مناجاتی از امیرالمؤمنین علیه السلام، در ادعیه ماه شعبان، در یکی از بخش‌ها، چنین آمده است:

۰.وَ لا یَخفی علیکَ أمرُ مُنقَلِبی و مَثوای، و ما اُریدُ أن اُبدِئَ بِهِ مِن مَنطِقِی وَ أتَفَوَّهُ بِهِ مِن طَلِبَتِی؛۱

۰.هیچ یک از امور دنیا و آخرتم از تو پنهان نیست، و می‌دانی آن‌چه را که می‌خواهم سخن بگویم و حوایجی را که می‌خواهم، آنها را بر زبان بیاورم.

در نقد این خبر گفته شده است که در این‌جا «أبدئ» محرف «أبده» است؛ زیرا ابداء در این‌جا هیچ مناسبتی ندارد‌؛ چرا که مقابل «إعاده» است.۲

3. در بخش‌های اول دعای صباح آمده است:

۰.و اغرس اللّهم بعظمتک فی شرب جنانی ینابیع الخشوع.۳

در باره واژه «إغرس» گفته شده است:

۰.امکان ندارد این واژه با «سین» باشد و صحیح آن، «اغزر» به معنای کثرت است؛ همان طور که در برخی نسخ مشاهده می‌شود. گفته می‌شود «بئر غزیرة»، یعنی چاه پرآب، اما «غرز» با «راء» به معنای «قلّت» است و این معنا، هم از جنبه لفظی و هم معنوی مناسبتی با حدیث ندارد.۴

3 - 1 - 3. کشف معنا از طریق سیاق آوایی

یعنی ساختاری که کلمات حدیث را از لحاظ واج‌ها، حروف، تکیه و... بررسی می‌کند. سیاق آوایی در حدیث را می‌توان در دو زمینه بررسی کرد:

3 - 1 - 3 - 1. تصحیف و تحریف

حدیث مصحف، حدیثی است که حرف یا حروفی از یکی از کلمات آن به مشابه آن تغییر کرده باشد، که گاهی به سبب تغییر نقطه‌ها، اما اثبات صورت خطی آن است.۵ محرّف، حدیثی است که شکل اعراب حرف یا حروفی از آن تغییر کرده باشد.۶ پس میان

1.. اقبال الاعمال، ج۳، ص۲۹۶؛ جمال الاسبوع، ص۴۶۷؛ البلد الامین، ص۷۸؛ مصباح المتهجد، ج۱، ص۳۹۶.

2.. الاخبار الدخیلة، ج۱، ص۲۴۷.

3.. بحار الانوار، ج۸۴، ص۳۴۰.

4.. الاخبار الدخیلة، ج۱، ص۲۶۰.

5.. اصول الحدیث، علومه و مصطلحه، ص۳۷۴.

6.. همان.

صفحه از 24