۰.خداوند وضو را یکی یکی واجب ساخته و رسول خدا صلی الله علیه و اله برای مردم دو دو مقرّر فرموده است.
شیخ صدوق در ادامه می‌نویسد:
۰.این حدیث در مقام استفهام انکاری است؛ نه به صورت اخبار از امری واقعی. گویا آن حضرت علیه السلام سؤال بفرماید: چگونه چنین چیزی ممکن می‌شود؟ خداوند حدّی را معیّن فرمود و رسول خدا صلی الله علیه و اله از آن حدّ تجاوز نموده و تخطّی کرده باشد؛ در حالی که خدای تعالی فرموده است: «وَ مَنْ یَتَعَدَّ حُدُودَ الله فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَه۱».۲
همان گونه که ملاحظه شد، این حدیث، از لحاظ آوایی، باید با لحن و آهنگی استفهامی بیان شود؛ چون یک جمله پرسشی است.
2. عمّار بن موسی از امام صادق علیه السلام در باره مردی پرسید که به پرستویی در صحرا دست می‌یابد و یا آن را صید می‌کند؛ آیا می‌تواند آن را بخورد؟ امام فرمود:
۰.هُوَ مِمَّا یُؤْکَلُ؛۳
۰.آن از چیزهای خوردنی است.
شیخ طوسی، پاسخ امام را جمله خبری ندانسته، آن را بر استفهام انکاری و تعجّب، حمل کرده است؛ به گونه‌ای که گویی امام از این پرسش، شگفت‌زده شده و جایز دانستن خوردن گوشت این حیوان را انکار کرده است.۴
همان گونه که ملاحظه شد، سیاق آوایی این حدیث، مانند حدیث قبلی، با آهنگی استفهامی بیان شده، چون یک جمله پرسشی است.
3 - 2. سیاق جملات در حدیث
در راه رسیدن به معنای لغوی یک حدیث، آشنایی با معانی کلمات و واژگان، اگر چه ضروری است، امّا کافی نیست و معنای دقیق کلمات هنگامی مشخّص می‌شود که در سیاق جمله‌ای که در آن به کار برده شده‌‌اند، مورد بررسی قرار گیرند. این کار جز با تسلّط بر
1.. سوره طلاق، آیه ۱.
2.. من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۸.
3.. الاستبصار، ج۴، ص۶۷.
4.. همان.
