اصطلاح، «سیاق نقشی یا کارکردی» هم نامیده می‌شود و اگر چه، به کلمه در این سیاق هم توجّه می‌شود، ولی اهمّیّتش در این سیاق، در آن نقشی است که در جمله ایفا می‌کند. این سیاقْ همان «سیاق نحوی» است که مبانی آن از «سیاق کلمه» گرفته می‌شود.

با تلفیق این دو سیاق با هم‌دیگر، معنای سیاق لغوی یا مقالی متن کامل می‌شود.^۱

2 - 3. سیاق، یعنی قرینه‌های لغوی و غیر‌لغوی (معنوی، حال و مقام)

این تعریف، علاوه بر جنبه لفظی و لغوی، به جنبه حالی (یا مقامی و معنوی) نیز توجّه کرده و آن را نیز نوعی سیاق دانسته که در تعیین مراد جمله، مؤثر است.^۲

با این وجود، سیاق در تعریف نخستْ متبادر بوده و در این مقاله نیز _ هم‌چنان که خواهد آمد _ فقط سیاق لفظی مد نظر است.

3. سیاق لغوی در حدیث

در این مقاله، فارغ از این که آیا سیاق، فقط مشتمل بر سیاق لغوی است یا هم‌چنین در برگیرنده سیاق معنوی است، فقط مفهوم‌شناسی احادیث، بر مبنای سیاق لغوی خواهد بود و روش‌ها و تکنیک‌های این نوع سیاق در فهم احادیث ذکر می‌شوند.

سیاق لغوی در احادیث از دو جنبه کلی ذیل قابل بررسی است:

الف) سیاق کلمات: در این سیاق، مفردات و ترکیبات حدیث، از طریق سه ساختار «صرفی»، «آوایی» و «معجمی» بررسی می‌‌شوند.

ب) سیاق جملات: به واسطه این ساختار می‌توان به مفهوم جملات و ترکیبات حدیث از طریق «سیاق نحویی» و معنای کلی جملات حدیث، دست یافت.

استفاده از این دو ساختار، در کتاب‌های حدیثی به طور پراکنده‌ای یافت می‌شود.

3 - 1. سیاق کلمات در حدیث

این نوع سیاق خود بر انواع ذیل است:

3 - 1 - 1. کشف معنا بر اساس سیاق صرفی

در زبان عربی، تغییر یک حرف در کلمه یا حتّی حرکت یا سکون آن، به تغییر معنای آن