باشد می‌گوید: «أملتُ الوصول» ولی نمی‌گوید «طمعتُ»، مگر این که شهر نزدیک باشد. پس طمع فقط در جایی به کار می‌رود که دست‌یابی به آن نزدیک است و رجا بین امل و طمع قرار دارد؛ چرا که فرد راجی (امیدوار) گاه ترس آن دارد که به مأمول (موضوع مورد آرزوی) خود دست نیابد و اگر این ترس شدت یابد، رجا هم‌معنای امل می‌شود و اگر شدت این ترس کاهش یابد، هم‌معنای طمع می‌شود.^۱

بنا بر این، ترتیب حالات مذکور این‌گونه خواهد بود: طمع ( رجا ( امل.

جمع‌بندی نظریات لغویین

از آن‌چه گفته شد، می‌توان به این نتیجه دست یافت که «گمان»، «انتظار حصول»، «امر نیکو و خوشایند»، «دور دست بودن»، «دست نایافتنی» و «بدون سبب» از مؤلفه‌های شکل‌دهنده مفهوم امل هستند. بنا بر این، می‌توان امل را این‌گونه تعریف نمود: انتظار دست‌یابی به امر خوشایند، بدون فراهم بودن اسباب آن.

مفهوم شناسی مُنیه در لغت

مفهوم دیگری که در آموزه‌های دینی به مفهوم امل نزدیک است، مُنی و أمانیّ است. «مُنی» جمع کلمه «مُنیَّه» است و «أمانیّ» جمع لغت «أُمنیَّه» است و در معنای آن این گونه گفته شده است:

۰.چیزی که انسان تمنّای آن را دارد.^۲

به نظر می‌رسد با سه نگاه رفتاری (کلامی)، عاطفی، و شناختی؛ این مفهوم مورد بررسی قرار گرفته است. در نگاه رفتاری _ کلامی، زُهری تمنّی را نوعی گفت و گوی درونی با خود در زمینه امور شدنی و نشدنی می‌داند.^۳ در نگاه عاطفی، ابن اثیر تمنّی را میل به حاصل شدن موضوع مورد علاقه^۴ تلقی می‌کند، و در نگاه شناختی راغب معتقد است که تمنّی یعنی در نظر گرفتن چیزی در نفس و تصور کردن آن که گاهی یک امر تخمینی و ظنّی است و گاهی از روی اعتقاد و مبتنی بر یک اصل است. البته معمولاً تمنّی را تصور چیزی می‌دانند که