این، صاحب التحقیق مدعی است که أمنیه یک معنای مبالغه‌ایِ اضافه بر مُنیه دارد و در واقع، أمنیه مصداق تام تمنّا است.۱ از این رو، شاید بتوان گفت که سه مفهوم امل، مُنیه، و أمنیه به ترتیب، در یک پیوستار، بر اساس شدت امکان موضوع مورد علاقه از محتمل تا محال گسترانده شده‌اند.
مفهوم امل در قرآن کریم
در بررسی آیات در می‌یابیم که واژه امل و مشتقات آن فقط3 بار در قرآن کریم بیان شده است که دو مورد آن به‌صورت اسمی (أملاً،۲ الأمل۳) و یک مورد آن به‌صورت فعلی (أملی۴) به‌کار رفته است.۵ و مشتقات «مُنیه» و «أمنیه» نیز در قرآن کریم شانزده بار به‌صورت اسمی (اُمنیّه،۶ أمانیّ،۷ الأمانیّ۸) و فعلی (أمنّی، یمنّی، تمنّی، یتمنّی)۹ تکرار شده است.
با دقت در تمام آیات مذکور در می‌یابیم که ماهیت امل یک امر خنثی است و بنا بر معیارهایی گاه یک امر نیکو، و گاهی نکوهیده تلقی شده است. البته مفهوم امل و امانیّ در آیات قرآن بیشتر در مضامین نکوهیده‌ای چون آرزوی امور ناشدنی،۱۰ فریب،۱۱ و کذب۱۲ به‌کار رفته است و حتّی در سه مورد از موارد مذکور ایجاد آرزوها در دل آدمی از تصرّفات و افعال شیطان۱۳ به‌شمار آمده است. تنها در دو آیه، واژه امل و تمنّی در مفهومی نیکو و یا غیرنکوهیده استعمال شده است که توضیح آنها در ذیل می‌آید:
1.. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۱، ص۱۸۷.
2.. «الْباقِیاتُ الصَّالِحاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَواباً وَ خَیْرٌ أَمَلا» (سوره کهف، آیه ۴۶).
3.. «ذَرْهُمْ یَأْکُلُوا وَ یَتَمَتَّعُوا وَ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ» (سوره حجر، آیه ۳).
4.. «الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی لَهُم» (سوره محمد، آیه ۲۵).
5.. البته واژه أمل به صورت فعلی به معنای مهلت دادن نیز سه بار در قرآن کریم تکرار شده است (ر.ک: سوره اعراف، آیه ۱۸۳؛ سوره قلم، آیه ۴۵؛ سوره حج، آیه ۴۸).
6.. سوره حج، آیه ۵۲.
7.. سوره بقره، ۷۸ و ۱۱۱؛ سوره نساء، ۱۲۳.
8.. سوره حدید، آیه ۱۴.
9.. ر.ک: سوره نساء، آیه ۳۲، ۱۱۹، ۱۲۰؛ سوره واقعه، آیه ۵۸؛ سوره بقره، آیه ۹۴، ۹۵؛ سوره جمعه، آیه ۶ - ۷؛ سوره آل عمران، آیه ۱۴۳؛ سوره حج، آیه ۵۲؛ سوره نجم، آیه ۴.
10.. سوره نساء، آیه ۳۲؛ سوره بقره، آیه ۱۱۱.
11.. سوره حدید، آیه ۱۴؛ سوره حجر، آیه ۳.
12.. ر.ک: المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۲۱۵، ذیل تفسیر آیه ۷۸ سوره بقره.
13.. سوره نساء، آیه ۱۱۹ و ۱۲۰؛ سوره حج، آیه ۵۲.
