است. شیخ مفید أن را مستفیض دانسته^۱ و در ادامه افزوده است که طعنی در سند این خبر وارد نشده و هر دو گروه شیعه و سنّی آن را پذیرفته‌اند و در نتیجه، صحیح است.^۲ هیثمی هم بعد از نقل آن گفته است:

۰.رواه احمد و إسناده حسن.^۳

و نیز:

۰.رواه أحمد و رجاله رجال الصحیح غیر فطر بن خلیفة و هو ثقة.^۴

درنگی در معنای حدیث

منظور این روایت چیست؟ چرا برای تأویل، از جنگ سخن به میان آمده است؟ آیا راهی برای تأویل، جز جنگ وجود نداشته است؟ مگر خود رسول خدا صلی الله علیه و اله، تنزیل را هماره با جنگ به فرجام رساند که در این خبر، در باره آن از جنگ سخن گفته است؟

پیش از پرداختن به پاسخ‌ پرسش‌های یاد شده، باید توجه شود که اولاً این خبر و خبرهای بسان این، از خبرهای کلیدی فهم درست‌تر تأویل‌اند و فهم تأویل از کلیدی‌ترین مباحث فهم دقیق و جامع دین و متون دینی است؛ چه این که تأویل، در معارف دینی گستره زیادی دارد. از دورانی که دینی با یک متن حاوی آن پدید می‌آید، تفسیر و تأویل درباره آموزه‌های آن شکل می‌گیرد. واقعیت، این است که بدون فهم درست تأویل، فهم درست و جامعی از دین به دست نمی‌آید. تأویل، هم‌تراز تفسیر، در فهم آموزه‌های وحیانی نقش دارد و هرگز نمی‌توان آن را در رسیدن به حقایق دینی نادیده گرفت.

همه عرصه‌های دینی، از تفسیر متن تا فقه _ که دستورالعمل‌های عملی مکلفان است _ بستگی تمام به فهم درست متن دارند و این فهم، به تفسیر و تأویل بستگی دارد و تأویل جزء جدایی‌ناپذیر تفسیر و فهم دین است. درستْ‌ آن است که بگوییم: حل نشدن مسأله فهم تأویل، پیدایی اعوجاج و انحراف در فهم دین و افراط و تفریط را در پی دارد. بسیار اتفاق می‌افتد که مسیر دین و دین‌داری با تأویل و بدون آن، تغییر می‌یابد و دین از هدف اصلی‌اش دور می‌افتد و یا به مسیر اصلیش باز می‌گردد.