است و خداوند چنین نمی‌کند.۱
در احتمال نخست، انحراف شخص، به مثابه زمینه اضلال خدا ذکر شده است؛ و حال آن که در الفاظ این آیه، به چنین زمینه‌ای اشاره نشده است. در احتمال دوم، هدایت نشدن به بهشت ذکر شده است؛ در حالی که این فراز حاوی نکته‌ای در باره بهشت نیست تا هدایت به آن و یا عدم هدایت آن مطرح شود. در احتمال سوم، تصریح شده که اضلال خدا از حق، نمی‌تواند منظور آیه باشد.
تأویل از ریشه اَوْل و به معنای بازگشت به اصل است.۲ واژه تأویل هفده بار در قرآن آمده۳ و در معناهای: تفسیر، یعنی کشف منظور متن،۴ مصداق خارجی؛ چنان که در این آیه: «هَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ تَأْویلَهُ یَوْمَ یَأْتی تَأْویلُهُ یَقُولُ الَّذینَ نَسُوهُ مِنْ قَبْلُ قَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَق؛۵ آیا در انتظار وقوع آن هستند؟ روز تحقّقش که فرا برسد، آنان که آن را پیشتر فراموش کردند، می‌گویند: فرستادگان پروردگار ما، حق را آورده بودند». و ترجیح یک معنا در متشابه و معنایی غیر از ظاهر داشتن آن، و نیز باطن کلام است.۶
قتال مصدر فعل‌های «قاتلت» و «تقاتل» از باب مفاعله و از ریشه قتل است. قتل به معنای گرفتن روح از بدن است۷ و هنگامی که در باب مفاعله به کار می‌رود، تلاش هر یک از دو طرف درگیری برای کشتن طرف مقابل است که به آن، ستیز و جنگ گفته می‌شود.
«علی» یکی از حروف ربط و در اصطلاح، از حروف جرّ است. این کلمه در زبان عربی به نظر ابن هشام (708 - 761ق) در نُه معنا آمده است.۸
در باره اتفاق ممکن در دوران رسول خدا صلی الله علیه و اله و این که ایشان آموزه‌های دینی را تأویل کرده بود یا نه، چند فرض می‌توان مطرح کرد:
1. دین، تأویل روشنی پیدا نکرده بود و تنها کسی می‌توانست چنین مهمی را به انجام
1.. التبیان، ج۶، ص۲۴۹.
2.. المفردات فی غریب القرآن، ماده اول.
3.. سوره آل عمران، آیه ۶ (دو بار)؛ سوره نساء، آیه ۵۹ (یک بار)؛ سوره اعراف، آیه ۵۳ (دو بار)؛ سوره یونس، آیه ۳۸ (یک‌بار)؛ سوره یوسف، آیه ۶، ۲۱، ۳۶، ۳۷، ۴۴، ۴۵، ۱۰۰، ۱۰۱؛ سوره اسراء، آیه ۳۵؛ سوره کهف، آیه ۷۸ (دو بار)، سوره فرقان، آیه ۳۳ (یک بار).
4.. التأویل، ص۱۴.
5.. سوره اعراف، آیه ۵۳.
6.. التأویل، ص۳۳.
7.. المفردات فی غریب القرآن، مادۀ قتل.
8.. ر.ک: مغنی اللبیب، باب اول.
