تطبیق وجود ندارد، خطای در تطبیق بسیار بالا است. ای بسا جنگ‌هایی باطل و ناحق درگیر شود و منطبق بودنش با آیه‌ها و احکام آن محرز نباشد، و در نتیجه، افرادی به ناحق به قتل برسند. این احتمال معنایی را، مجلسی این گونه تشریح کرده است. منظور این است که منافقان و مخالفان امام علی، مشمول حکم آیه‌های مربوط به کافرانند؛ اما مشمول حکم تأویلی آنها و نه حکم تنزیلی‌شان.۱ وی در جای دیگری گفته است که ای بسا ظاهر آیه، شامل دو گروه درگیر نشود. در این صورت، ناگزیر از تأویل ظاهر آیه‌ها و تطبیق بر آن مورد نزاع هستیم. یعنی آیه، خطاب به امام بوده و منظور این است که آیه‌های جنگ با مشرکان و کافران، بر اساس تأویل، شامل حال آنها می‌شود.۲
بعید نیست که این معنا، از روایت‌هایی برگرفته شده باشد که در آنها از مناقشه‌ها و جنگ‌های امیرالمؤمنین با مخالفانش سخن گفته شده است. برای نمونه علی بن ابراهیم به إسناد خود از امام صادق علیه السلام در باره آیه مربوط به جنگ دو گروه از مسلمانان نقل کرده که ایشان جنگ بصره را تأویل آیه یاد شده معرفی کرده است.۳ تأویل آیه «و ان طائفتان من المؤمنین» در جنگ بصره رخ داد. آنها بودند که علیه امیرالمؤمنین علیه السلام شوریدند و بر امام لازم بود با آنها بجنگد تا به فرمان خدا تن در دهند. و اگر تن نمی‌دادند، امام موظف بود جنگ را ادامه دهد تا آنها از نظرشان بر گردند و تسلیم فرمان خدا شوند. چون آنان داوطلبانه و از سر اختیار و بدون هر گونه اکراهی بیعت کرده بودند و همان‌گونه که خداوند فرموده: آنها [با جنگشان علیه امام علیه السلام] گروه باغی بودند.۴
ابوبکر کاشانی (م587ق) در شرح این حدیث، آن را ملاک حقانیت امام علی دانسته و جنگ ایشان را بر اساس تأویل معرفی کرده و گفته است:
جنگ برای تأویل، جنگ با خوارج است. این حدیث دلالت بر امامت علی می‌کند؛ چون رسول خدا صلی الله علیه و اله جنگ علی علیه السلام برای تأویل را به جنگ خودش برای تنزیل تشبیه کرده است. رسول خدا صلی الله علیه و اله در جنگش برای تنزیل بر حق بود، پس جنگ علی علیه السلام هم برای تأویل بر حق بود. اگر او پیشوای بر حقی نبود، جنگش با آنان بر حق نبود.۵
1.. مرآة العقول، ج۱۸، ص۳۳۵.
2.. ملاذ الاخیار، ج۹، ص۳۶۰.
3.. گفتنی است: حسین احمد السید کتابی به نام الإمام علی و حروب التأویل نوشته است. در ۶۶۰ صفحه _ که دار العلوم بیروت به سال ۱۴۳۰ق منتشر کرده _ جنگ‌های امام را مصداقی از این حدیث دانسته است.
4.. الکافی، ج۸، ص۱۸۰.
5.. بدائع الصنائع، ج۷، ص۱۴۰.
