مورد نزول آن آیات دانستند و به آن آیه‌ها علیه مسلمانان استدلال کردند.۱
ابن طلحه هر چند کوشیده محل مناقشه در روایت‌ها را تنها خوارج معرفی کند و از گستره آنها بکاهد و تأویل اتفاق افتاده را از سوی خوارج بداند، اما احادیث یاد شده شامل هر کسی و یا هر گروهی می‌شود که چنان ویژگی داشته باشند. وی آن‌گاه در ادامه، آیه «الم تر الی الذین اوتو الکتاب... لیحکم بینهم» را برای نمونه آورده که در باره اهل کتاب است، و خوارج آن را در باره مسلمان‌ها تأویل کردند.۲
فضل بن روزبهان (م927ق) حدیث را صحیح دانسته و در تبیین آن، جنگ امام علی علیه السلام را با اهل بغی و خوارج را به خاطر تأویل معرفی کرده و اظهار داشته که آنها قرآن را تأویل می‌کردند و مدعی خلافت برای خود بودند.۳
تأویل، عینیت بخشی به حقیقت شریعت
هر چند تأویل در روایت‌های یاد شده، به معنای شمول احکام جنگ با مشرکان بر غیر مشرکان، دور از ذهن نیست و با ظاهر عبارت روایت هم سازگار است، اما در روایت‌ها و نقل‌های تاریخی قراینی بر درست‌تر بودن معنای عینیت بخشیدن و یا جلوگیری از تأویل نابه‌جا وجود دارد؛ از جمله:
یک. قرینه مقابله در خبر مورد بحث
«جنگ برای تأویل»، به «جنگ برای تنزیل» تشبیه شده است. در دوران رسالت پیامبر صلی الله علیه و اله، بیش از پنجاه جنگ روی داد که برخی با حضور خود ایشان و برخی دیگر بدون ایشان اتفاق افتاد و همگی در برابر مشرکان و یهود، و دفاعی بوده و برای ایفای رسالت پیامبر صلی الله علیه و اله بوده است. پیامبر صلی الله علیه و اله وقتی دعوت خود را علنی کرد، با مخالفت‌هایی جدی در حجاز مواجه شد. مخالفان کوشیدند علاوه بر تبلیغات شفاهی، با ایشان برخورد نظامی کنند و به رسالتش خاتمه دهند. او ناگزیر برای انجام رسالت خود دست به شمشیر برد. بخش بزرگی از مشتقات جهد و جهاد و قتل و قتال _ که قریب به دویست بار در قرآن آمده _ ناظر به آنها و درگیری با مشرکان و کافرانی است که در برابر پیامبر صلی الله علیه و اله و رسالتش ایستاده بودند و نه تنها دعوت وی را نمی‌پذیرفتند که با او سر ستیز و درگیری داشتند. نتیجه این
1.. مطالب السوؤل، ص۱۳۷.
2.. همان.
3.. دلائل الصدق، ج۳، ص۲۷۸.
