نُصیری برشمرده است.۱
نشانه روشن دیگر در این باره سخن حمزة بن علی بن شعبة حرّانی۲ مؤلف کتاب حُجّة العارف فی إثبات العدل علی المُباین و المُخالف (نگاشته در ربیع الأول سال 408ق) است. او که در این کتاب، احادیثی را از حقائق أسرار الدین نقل کرده در مواردی به صراحت، آن را به حسن بن علی بن شعبة حرّانی نسبت داده است؛ از جمله آن که در باب نهم کتاب در باره عقاید تقلیدی در خصوص آغاز خلقت و چگونگی صورت‌بندی آن، مطالبی شامل دو جدول از کتاب حقائق أسرار الدین با انتساب به ابو محمد حسن بن علی بن شعبة حرّانی نقل کرده است۳ که به تمامی در کتاب حقائق دیده می‌شود.۴ نمونه دیگر، آن که علی بن حمزة در بحث از خلقت جسم انسان‌ها از خاک، سخنی را از ابو محمد حسن بن علی بن شعبة در کتاب حقائق أسرار الدین نقل کرده است تا آن‌چه را خود گفته تأیید نماید.۵
از سوی دیگر، تعابیری هم‌چون «شرَّف الله مقامه»، «رضی الله عنه»، «قدَّسه الله» و «نضَّر الله وجهَه»۶ _ که علی بن حمزة در کتاب حجة العارف (تألیف پیش از 408ق) در باره حسن بن علی بن شعبة به کار برده _ حاکی از آن است که حسن بن علی بن شعبة پیش از 408ق، دار فانی را وداع گفته بود. بدین ترتیب، مؤلف کتاب حقائق أسرار الدین در حدود سال‌های 436 - 408ق، در قید حیات بوده است. این فاصله زمانی با آن‌چه از حسن بن علی بن شعبه در منابع شرح حالی امامی دانسته، سازگار است.
نکته‌ای که در این میان حایز اهمیت است، مسأله اصالت کتاب حجة العارف حمزة بن علی بن شعبة حرّانی است. بر اساس شواهد و گزارش‌های تاریخی، وجود حمزة بن علی از جمله افراد خاندان مشهور بنو شعبة حرّانی _ که ظاهراً همه یا دست‌کم بیشتر افراد این خاندان از نُصیری‌ها بوده‌اند _ دانسته است.۷ آن‌چه شایسته تحقیق است، انتساب کتاب مزبور به او است. برخی محققان، به صراحت، کتاب حجة العارف را به حمزة بن علی بن شعبة حرّانی نسبت داده‌اند.۸ نسخه‌هایی از آن نیز با همین انتساب در کتابخانه ملی
1.. العلویون بین الأسطورة و الحقیقة، ص۱۵۴.
2.. فریدمن احتمال داده است که وی برادرزادۀ حسن بن علی بن شعبة حَرّانی بوده است (ر.ک: Friedman, p. ۴۶).
3.. حجة العارف، ص۲۷۴ - ۲۷۶؛ برای موارد دیگر، ر.ک: همان، ص۲۶۹، ۲۷۲، ۲۷۳، ۲۸۲.
4.. حقائق أسرار الدین، ص۸۸ - ۸۹.
5.. حجة العارف، ص۲۷۳؛ برای موارد دیگر، ر.ک: همان، ص۲۶۹، ۲۷۲، ۲۸۲.
6.. برای این تعابیر به ترتیب، ر.ک: همان، ص۲۶۹، ۲۷۲، ۲۷۳، ۲۸۲.
7.. در این باره ر.ک: Friedman, p. ۴۵-۴۷.
8.. فهرس مصادر الفرق الاسلامیة، ج۱، ص۸۸؛ الفرقة الهامشیة فی الإسلام، ص۱۵۴؛ Catafago, no. ۴. لویی ماسینیون این اثر را به پدر علی بن حمزة بن علی بن شعبة حرانی نسبت داده است (ر.ک: Massignon, no. ۶۱).
