پژوهشی در انتساب چند اثر جدید الإنتشار به ابومحمّد حسن بن علی بن شعبة حرّانی، محدّث شناخته‌شدۀ شیعی - صفحه 61

پاریس موجود است.۱ البته باید اذعان داشت که مؤلف کتاب هر که باشد، تعلق اثر به نُصیریه از مطالب آن روشن و مبرهن است تا آن‌جا که مطالعه آن تردیدی در این که از متون نُصیری است، باقی نمی‌گذارد.

2. رسالة موضحة حقائق أسرار الدین

این رساله کوچک، شرح و تعلیقه‌ای بر الرسالة الرسْتباشیّة۲ حسین بن حمدان خصیبی است. مؤلفْ این رساله را در پاسخ به درخواست عده‌ای از معاصرانش نوشته است۳ که نشان‌گر جایگاه بالای علمی نویسنده در عصر خود است. عبارت دیگری در این اثر نشان می‌دهد که مؤلف، نسخه اصل الرسالة الرستباشیة خصیبی را به اجازه شیخ ابو الحسین محمد بن علی جلّی در اختیار داشته است.۴

هیچ نشانی از این اثر در کتب تراجم وجود ندارد. محققان مجموعه سلسلة التراث العلوی بی ‌آن که دلیل یا نشانه‌ای ارائه دهند، تألیف این رساله را به ابو محمد حسن بن علی بن شعبة حرّانی نسبت داده‌اند.۵ ضیایی نیز از این اثر در زمره آثار ابو محمد حسن بن شعبة حرّانی یاد کرده است.۶ در متنِ این اثر نام بزرگانی از نُصیریه دیده می‌شود که در تاریخ‌گذاری کتاب قابل توجه است:

1. ابو عبدالله حسین بن حَمْدان خَصیبی؛ مؤلف در باره وی از تعبیر «سیدنا» استفاده کرده و عبارت «شَرّف الله مقامه»۷ نشان‌گر آن است که اثر، پس از مرگ خصیبی تألیف شده است. نکته حایز اهمیت، آن که مؤلف از خصیبی در یک‌جا با عبارت «قال سیدنا...» سخنی را نقل کرده و در جای دیگر، حدیثی را با دو واسطه‌(« میمون بن قاسم طبرانی > محمد بن علی جلّی >حسین بن حمدان خصیبی») از او روایت کرده است. نقل مؤلف رسالة موضحة از خصیبی به واسطه دو راوی با ملاقات حسن بن علی بن شعبة حرانی با

1.. بخشی از این اثر (ص۲۵۶ - ۲۵۷ در نسخۀ چاپی) در نسخۀ خطی کتابخانۀ پاریس به شمارۀ ۱۴۵۰، برگ‌های ۵۱ب - ۵۳الف موجود است.

2.. عنوان دقیق کتاب، الرسالة الراستباشیة است که واژۀ «الراستباشیة» مشتق و معرب شده از عبارت فارسی «راست‌باش» است.

3.. رسالة موضحة، ص۱۸۱.

4.. همان، ص۱۸۲.

5.. همان، ص۱۸۱.

6.. فهرس مصادر الفرق الاسلامیة، ج۱، ص۸۸.

7.. رسالة موضحة، ص۱۸۱، ۱۸۲.

صفحه از 70