پژوهشی در انتساب چند اثر جدید الإنتشار به ابومحمّد حسن بن علی بن شعبة حرّانی، محدّث شناخته‌شدۀ شیعی - صفحه 62

خصیبی۱ و نقل‌های مستقیم یا تعابیری مانند «حدّثنی» و «أخبرنی» از همو در کتاب حقائق أسرار الدین۲ در تناقض آشکار است. بر همین اساس، می‌توان گفت که مؤلف رسالة موضحة کسی جز حسن بن علی بن شعبة حرانی است.

2. ابو حسین محمد بن علی جِلّی؛ مؤلف او را با تعبیر «الشیخ الثقة» وصف کرده و قصیده‌ای را از او نقل کرده است.۳ تعبیر «قَدّس اللهُ روحَه»۴ و «نَضّر اللهُ وجهَه»۵ نیز دلالت دارد که کتاب پس از وفات او نگاشته شده است. بنا بر برخی گزارش‌ها، محمد بن علی جلّی در سال‌های 397۶ و 399ق،۷ در حلب بوده است، اما برونو پائولی، بدون اشاره به منبع خود، تاریخ وفات او را سال 1007م (398 - 399ق) یا 1009م (399 - 400ق) ذکر کرده است.۸

3. ابو الحسن علی بن بطیطة؛ وی از شاگردان خصیبی و شاهد شهادت او بوده است.۹ مؤلف رسالة موضحّة ابیاتی از قصیده وی را نقل کرده و از او با تعبیر «قَدّس اللهُ روحَه» یاد نموده است.۱۰ این عبارت نیز بر این نکته اشاره دارد که کتاب پس از وفات او نگاشته شده است.

4. ابو سعید میمون بن قاسم طبرانی؛ مؤلف کتاب، حدیثی از امام صادق علیه السلام را از ابو سعید طبرانی در تأیید دیدگاه خود روایت کرده است. تعبیر «ما رواه» در ابتدای این نقل قول می‌تواند بر این نکته دلالت داشته باشد که مؤلف حدیث را بی‌واسطه از طبرانی دریافت نکرده است:

۰.... و تؤکّده ما رواه الشیخُ أبو سعید میمون بن القاسم الطبرانی _ قدّس الله روحه _ قال: حدّثنی الشیخ الثقة أبو الحسین محمد بن علی الجلّی _ نضّر الله وجهه _ و ذلک بحلب سنة سبع و تسعین و ثلاثمائة، قال: حدّثنی شیخی و والدی أبو عبدالله الحسین بن حمدان

1.. حَرّانی در مواردی بر ملاقات با خصیبی تصریح دارد (حقائق اسرار الدین، ص۱۱۴، ۱۵۱).

2.. همان، ص۷۱، ۸۲، ۹۰، ۱۰۱.

3.. رسالة موضحة، ص۱۸۳.

4.. همان، ص۱۸۲.

5.. همان، ص۱۸۳.

6.. همان، ص۱۸۴.

7.. دیلمی، ص۱۵۸.

8.. Paoli, p. ۲۲.

9.. الهدایة الکبری، مقدمۀ تحقیق، ص۵.

10.. رسالة موضحة، ص۱۸۲.

صفحه از 70