أَوْصانِی بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ ما دُمْتُ حَیًّا»؟^۱ قُلْتُ: فَکَانَ یَوْمَئِذٍ حُجَّةً لِلَّهِ عَلی زَکَرِیَّا فِی تِلْکَ الْحَالِ، وَ هُوَ فِی الْمَهْدِ؟ فَقَالَ علیه السلام: کَانَ عِیسی فِی تِلْکَ الْحَالِ آیَةً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ لِمَرْیَمَ حِینَ تَکَلَّمَ فَعَبَّرَ عَنْهَا...^۲

با توجه به دسته‌بندی و نمونه‌های یاد شده، می‌توان جمع‌بندی کرد که مقصود از «آیه» در روایات، تنها معنای مرسوم آن، یعنی آیه کامل قرآن، نیست.

6. صحیحه هشام بن سالم

به جهت محتوای صحیحه هشام بن سالم، کاربرد این واژه در متن روایت به بررسی دقیق‌تر نیاز دارد تا معلوم شود که دلالت این روایت بر چه موضوعی است.

6 - 1. متن روایت

کلینی، با سندش چنین روایت می‌کند: (محمد بن یحیی، عن احمد بن محمد، عن) علی بن الحکم، عن هشام بن سالم، عن ابی‌عبدالله علیه السلام، قال:

۰.إنّ القرآن الذی جاء به جَبرئیل علیه السلام إلی محمد صلی الله علیه و اله سبعة عشر ألف آیة.

در نسخه‌های بدل کتاب الکافی، صورت‌های دیگر متن روایت چنین آمده است:

6 - 1 - 1. إنّ القرآن الذی جاء به جَبرئیل علیه السلام علی محمد صلی الله علیه و اله سبعة آلاف آیة (کتاب الوافی).^۳

6 - 1 - 2. إنّ القرآن الذی جاء به جَبرئیل علیه السلام إلی محمد صلی الله علیه و اله سبعة آلاف آیة (نسخه‌های شماره 279 کتابخانه جامع مسجد گوهرشاد مشهد و شماره 177 ب کتابخانه دانشکده الهیات تهران).

6 - 1 - 3. إنّ القرآن الذی جاء به جَبرئیل علیه السلام علی محمد صلی الله علیه و اله سبعة عشر ألف آیة (نسخه‌های شماره 20486 و 21347 کتابخانه آستان قدس رضوی مشهد).

6 - 1 - 4. إنّ القرآن الذی جاء به جَبرئیل علیه السلام إلی النبی صلی الله علیه و اله سبعة عشر ألف آیة (شرح مازندرانی).^۴

مهم‌ترین تفاوت معنا و مفهوم حدیث در پنج صورت یاد شده، در هفت یا هفده هزار آیه