کاربرد واژه «آیه» در روایات شیعه با توجه به صحیحه هشام بن سالم - صفحه 108

«سبعة عشر الف آیة» باشد _ چنان که مشهور نیز است _ هفده هزار آیه بودن چگونه قابل توضیح است؟

باید گفت زمانی که در تعداد قابل توجهی از روایات، لفظ «آیة» بر «عبارت» دلالت می‌کند، در این روایت هم چنین کاربردی محتمل است. تنها باید بررسی کرد که اگر عبارات قرآنی شمارش شود، به حدود هفده هزار خواهد رسید یا خیر؟

7. شمارش عبارات قرآن کریم

ملاک در شمارش جملات، ارکان اصلی جمله است. به عبارت دیگر، معیار تجزیه جملات، توجه به الفاظ جمله است؛ نه معنای جمله. با این تعریف، در جملات شرطیه با آن که شرط و جزا به لحاظ مفهومی یک‌دیگر را کامل می‌کنند، ولی دو جمله محسوب می‌شوند؛ چراذکه هر یک به لحاظ ساختار لفظی (دارا بودن مبتدا و خبر در جمله اسمیه، و فعل و فاعل و مفعول‌به در جملات فعلیه) کامل هستند. این مسأله در مورد قسم و جواب آن نیز صدق می‌کند. با این تعریف، روشن می‌شود که به چه دلیل آن‌جا که مقول قول یک جمله است، با این وجود دو جمله محسوب نشده‌اند. به عبارت دیگر، مقول قول در واقع، مفعول‌به جمله و جزو ارکان اصلی جمله است. از این رو، مجموعاً یک جمله به حساب آمده‌اند. این مسأله عیناً در مورد نایب فاعل، آن‌ گاه که یک جمله است، نیز صادق است. صفت و مضاف الیه نیز از آن‌جا که ملحق به اجزای اصلی جمله هستند، جمله مستقلی را تشکیل نخواهند داد. جملات حالیه و وصفیه نیز به جهت توضیح ذوالحال و موصوف، مستقل نیستند.

صفحاتی از مصحف شریف از اجزای مختلف و با طول آیات گوناگون انتخاب شده است. عبارات آنها طبق اصول پیش‌گفته، شمارش و نتیجه در جدول زیر منعکس شده است:

صفحه از 111