کاربرد واژه «آیه» در روایات شیعه با توجه به صحیحه هشام بن سالم - صفحه 97

شمارش شده و آمار آن ارائه گردیده است.

2. معنای لغوی «آیه»

«آیه‌» در لغت‌ از «اوی» یا «ایی» گرفته شده، جمع آن «آیات» یا «آی» بوده و به معانی‌ مختلفی‌ آمده است. اکثر لغویان به «علامت» به عنوان یکی از معانی آیه اشاره کرده‌اند.۱ صاحبان الصحاح، لسان العرب، القاموس المحیط و تاج العروس به این معنا، معنای «شاخص» را نیز افزوده‌اند‏.۲ راغب اصفهانی، ضمن معنا کردن «آیه» به نشانه و علامت آشکار، «امارت» و «بنای مرتفع» را نیز جزو معانی این کلمه برشمرده و می‌نویسد:

۰.به ساختمان بلند نیز همانند آیه «أَتَبْنُونَ بِکُلِّ رِیعٍ‏ آیَةً تَعْبَثُونَ»۳ آیه گفته شده است.۴

معنای دیگر، «عبرت» است. طریحی ضمن بیان معانی‌ای چون علامت و جماعت، در این خصوص می‌گوید:

۰.در آیه «لَقَدْ کانَ فِی یُوسُفَ وَ إِخْوَتِهِ آیاتٌ لِلسَّائِلِینَ»۵ به معنای عبرت و به صورت جمع آمده است.۶

مصطفوی، بعد از بررسی معانی مختلف، معنای «آهنگ مقصود و وسیله‌‌ای برای وصول به آن» را برای این کلمه پسندیده، می‌نویسد:

۰.این کلمه از ریشه «اوی، یأوی» به معنای توجه و پرداختن به مقامی که در آن استراحت کند است.... پس آیه چیزی است که مورد توجه و قصد به سوی مقصود باشد و وسیله‌ای برای رسیدن به آن. این معنا، در تمام کاربردهایش مورد نظر است.۷

اگر چه در کتب لغت، برای این کلمه به معانی دیگری همچون

1.. کتاب العین، ج‏۸، ص۴۴۲.

2.. الصحاح، ج‏۶، ص: ۲۲۷۵؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۶۰؛ القاموس المحیط، ج‏۴، ص۳۲۲؛ تاج العروس، ج‏۱۹، ص۱۸۰.

3.سوره شعراء، آیه ۱۲۸.

4.. مفردات الفاظ القرآن، ص۱۰۲.

5.سوره یوسف، آیه ۷.

6.مجمع البحرین، ج‏۱، ص۳۹.

7.التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج‏۱، ص۱۸۷.

صفحه از 111