سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق - صفحه 12

مِنِّی»۱ به کار رفته، معنای ثبوتی و دائمی دارد. هم‌چنین، امام با به کار بردن واژه «مُصَلٍّ»، در عبارت «أَنْتَ مُصَلّ‏ٍ عَلَی أَحَدٍ بَعْدَهُ»،۲ به جای فعل، آن درود پایدار را خواستار می‌شود.

پس از اسم فاعل، اسم تفضیل با هیجده واژه که در این دعا آمده، بیش از بقیه مشتقات به چشم می‌خورد. نحوه قرار گرفتن اسم‌های تفضیل نشان دهنده کمال‌خواهی و اشاره به برترین‌ها است، علاوه بر این، موسیقی و آهنگ یک‌نواختی را ایجاد می‌کند.

بند اول این دعا، با در بر گرفتن چهار اسم تفضیل _ که به صورت ترکیب‌های «أَكْمَلَ الْإِیمَانِ، أَفْضَلَ الْیَقِینِ، أَحْسَنِ النِّیَّاتِ، أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ» آمده _ علاوه بر این که باعث ایجاد موسیقی منظمی در ابتدای دعا شده، با در نظر گرفتن عالی‌ترین مفاهیم، به کامل‌ترین و برترین و سرآمد همه مکارم و فضائل اشاره می‌کند و تناسب لفظ و معنا به خوبی رعایت شده است.

از دیگر اسم‌های تفضیل به کار رفته شده، عبارت «أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، أَوْسَعَ رِزْقِكَ، أَقْوَی قُوَّتِكَ، عَدَاوَةِ الْأَدْنَیْنَ،خِذْلَانِ الْأَقْرَبِینَ، الطَّرِیقَةَ الْمُثْلَی، أَهْدَی، أَزْكَی، أَفْضَلِ، أَرْضَی» است.

همه اسم‌های تفضیل به کار رفته شده در این دعا از ثلاثی مجرد ساخته شده، ولی سید علی خان، در ریاض السالکین، عبارت: «وَ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا هُوَ أَرْضَی»۳ را این گونه معنا کرده است:

۰.مرا به کاری بگمار که بیشترین رضایت تو در آن است و یا به بزرگ‌ترین عمل مورد رضایت خودت مشغول کن.۴

بر این اساس، «أَرْضَی» در معنای اول، از فعل مزید گرفته شده و هر چند سیبویه آن را جایز دانسته،۵ یک فراهنجاری از اصول معروف به شمار می‌آید و در معنای دوم، به معنای «مرضّی» است که اسم مفعول است و در اصل، باید به معنای اسم فاعل باشد که جواز آن، واقع شدن در کلام فصیح‌ترین فرد در آن زمان، یعنی سید الساجدین علیه السلام است.۶

در پایان، باید متذکر شویم که کلمه «دنیا» _ که مؤنث اسم تفضیل «ادنی» است _ نیز در

1.. ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ص۱۳۶.

2.. همان، ۱۳۸.

3.. همان، ۱۳۶.

4.. ریاض السالکین، ج۳، ص۳۸۷ .

5.. شرح الکافیة، ص۲۱۳.

6.. ریاض السالکین، ص۳۸۸.

صفحه از 26