است و مشتقات، به استثنای افعل تفضیل، بیشتر برای توضیح صفتی از اسمای ذات است. به همین دلیل است که اسم زمان و صیغه مبالغه نیز در این دعا دیده نمی‌شود.

لایه نحوی

نحو به بررسی روابط هم‌نشینی بین واژه‌ها می‌پردازد؛ زیرا هر واژه جایگاه مشخصی در یک ترکیب دارد و بنا بر آن جایگاه رسالتی را ایفا می‌کند. در محور هم‌نشینی به بررسی انواع جملات، کوتاهی و بلند بودن آن، انواع فعل‌ها، جملات مجهول و حذف می‌پردازیم.

به طور کلی، این دعا شامل دویست و پنجاه و هشت جمله است که می‌توان آن را به دو دسته عمده خبری و انشایی تقسیم نمود.

جمله‌های خبری شامل یک‌صد و پانزده جمله می‌شود که سه جمله آن با فعل و دو جمله‌اش با حرف، نسخ شده است. جملات، کوتاه و هماره دارای ضربی یک‌نواخت است و به سرعت می‌توان از آنها عبور کرد.

در این نوع عبارت‌ها، جمله‌های فعلیه‌ای که فعل آن ماضی است، با پنجاه و یک مورد، بیشترین فراوانی را دارد؛ البته اکثر آنها به صورت صله به کار رفته‌اند و مقصود اصلی گوینده نیستند. افعال مضارع با چهل و چهار فعل، کمترین افعال هستند.

از میان فعل‌های یاد شده، تعدادی به دلایل مختلف مجهول آمده است؛ به عنوان نمونه، امام زین العابدین علیه السلام در عبارت: «اللَّهُمَّ لَا تَدَعْ خَصْلَةً تُعَابُ مِنِّی إِلَّا أَصْلَحْتَهَا، وَ لَا عَائِبَةً أُوَنَّبُ بِهَا إِلَّا حَسَّنْتَهَا»،^۱ فاعل را حذف کرده؛ چرا که این که چه کسی گوینده را نکوهش و سرزنش می‌کرده، مهم نیست، بلکه مهم این بوده که عمل و رفتاری از او صادر نشود که مستحق این نکوهش گردد. در بندی دیگر می‌فرماید: «وَ لَا تَفْتِنِّی بِالِاسْتِعَانَةِ بِغَیْرِكَ إِذَا اضْطُرِرْتُ».^۲ در این جا فعل «اضْطُرِرْتُ» مجهول آورده شده که اگر معلوم آورده می‌شد، به علت تغییر در فاعل و مفعول سجع و هماهنگی موجود میان واژه‌های «اضْطُرِرْتُ، افْتَقَرْتُ، رَهِبْتُ» از بین می‌رفت.

امام سجاد علیه السلام در قسمت دیگری از دعای خود، از خداوند درخواست می‌کند که بر او ظلم نشود، چون او است که توانا بر انجام هر کاری است: