جملات پدیدار می‌شود.

این مقاله به باز خوانی دعای «مکارم الاخلاق» از دریچه‌ای جدید می‌پردازد و آن را بر اساس روش تحلیلی توصیفی بررسی می‌کند تا نشان دهد که امام علیه السلام از همه عوامل موسیقایی، مانند سجع و جناس و تضاد، بهره گرفته تا به ماندگار شدن تعالیمش کمک کند؛ ضمن این که ساختار شکنی‌ها در حوزه صرف و نحو باعث شده که مخاطب، ناگهان با هنجار گریزی رو به رو شده، از درک این پدیده احساس لذت کند.

کلیدواژه‌ها: سبک‌شناسی، صحیفه سجادیه، امام سجاد علیه السلام، دعای مکارم الاخلاق.

مقدمه

سبک‌شناسی یکی از شاخه‌های ادبیات است که امروزه ادیبان بسیاری را به خود جذب کرده است. این دانش _ که ریشه در بلاغت قدیم دارد _ در قرن بیستم قوت گرفت و ادیبان و نقادان بسیاری به این رشته گرایش پیدا کردند. بسیاری از دانشمندان مسلمان نیز به متون دینی توجه کردند و این توجه باعث گسترش سبک‌شناسی در محیط‌های اسلامی‌ شد. صحیفه سجادیه مجموعه‌ای از ادعیه است که به علت اهمیتش، به «زبور آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم» و «اخت القرآن» شهرت یافته است.

این میراث جاودان _ که در قالب دعا عرضه شده است _ در روزگار سلطه امویان، از زبان سید ساجدین، امام علی بن حسین علیه السلام صادر شده است. امام _ که رسالت سنگینی بر عهده داشت _ به مدد دعا و گفت و گوی با خداوند، روش تربیتی و تعلیمی خود را بیان نمود. مفاهیم این نیایش‌ها، همه جوانب زندگی مادی و معنوی انسان را در بر می‌گیرد و سرلوحه‌ای است برای ساختن زندگی آرمانی انسان‌ها.

سبک _ که شیوه بیان در گفتار و نوشتار است _ بر اساس تعریف شارل بالی^۱ (1865 - 1947م)، پایه‌گذار سبک‌شناسی در فرانسه، حاصل تأثیرات عاطفی هر فرد در زبان است.^۲ گیرو^۳ (1 912 - 1983م) سبک را روشی برای بیان افکار به وسیله زبان می‌داند،^۴ و سبک‌شناسی علمی است که به تحلیل و بررسی عناصر سخن می‌پردازد تا تأثیر تفکر آدمی بر متن را مورد باز خوانی قرار دهد و به شاخص‌های سبک‌ساز هر فرد دست یابد؛ زیرا که خاستگاه هر سبک از درون پدیدار می‌گردد.