سبک‌شناسی دعای مکارم الاخلاق - صفحه 9

در این عبارت، در واژه‌های «الْیَسَارِ، الْإِقْتَارِ، أَسْتَرْزِقَ، رِزْقِ، شِرَارَ» حرف «ر» تکرار شده است. از ویژگی‌های این حرف، تکرارپذیری و واضح بودن آن است؛ ضمن این که این تکرار پذیری باعث کندی تلفظ واژه نیز می‌شود و مفاهیمی چون قبض و کندی، مناسب این حرف است.۱ این آوا با مفاهیم آورده شده، هماهنگی لازم را پیدا می‌کند.

در میان فصل‌های دعایی مکارم الاخلاق، فقط یک فصل آن با نون تأکید ثقیله تأکید شده است و آن، هنگامی است که حضرت سجاد علیه السلام دست به دعا برداشته و با اشاره به ظلم‌هایی که خلفای اموی در حق ایشان و پدرانش روا داشته‌اند، این چنین دعا می‌کند:

۰.اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ لَا أُظْلَمَنَّ وَ أَنْتَ مُطِیقٌ لِلدَّفْعِ عَنِّی، وَ لَا أَظْلِمَنَّ وَ أَنْتَ الْقَادِرُ عَلَی الْقَبْضِ مِنِّی، وَ لَا أَضِلَّنَّ وَ قَدْ أَمْكَنَتْكَ هِدَایَتِی، وَ لَا أَفْتَقِرَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُسْعِی، وَ لَا أَطْغَیَنَّ وَ مِنْ عِنْدِكَ وُجْدِی.۲

این قسمت، با در برداشتن پنج نون تأکید ثقلیه و حروف درشت و مفخمی مانند «ضاد، طا، ظا و قاف»، محکم و با قوت و شدت ادا شده و تأکید بیشتری در آن دیده می‌شود؛ زیرا نون تأکید ثقیله، به نوبه خود، نسبت به خفیفه از تأکید بیشتری برخوردار است و بر فخامت و اهمیت معنا می‌افزاید.۳ ویژگی‌های یاد شده، در کنار تشدید، با معنای مقاومت در برابر ظلم و محکم بودن و شکست ناپذیری هماهنگی بیشتری پیدا کرده و مفهوم مورد نظر را بهتر می‌رساند.

از جایگاه‌هایی که آوا رنگ و بویی از معنا به همراه دارد، آن هنگامی است که امام می‌فرماید:

۰.اللّهُمّ صَلّ عَلَی مُحَمّدٍ وَ آلِهِ، وَ مَتّعْنِی بِالِاقْتِصَادِ، وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِ السّدَادِ، وَ مِنْ أَدِلّةِ الرّشَادِ، وَ مِنْ صَالِحِ الْعِبَادِ، وَ ارْزُقْنِی فَوْزَ الْمَعَادِ، وَ سلَامَةَ الْمِرْصَادِ.۴

واج «د» از آواهای انفجاری و مجهور است و هنگامی که با ساکن همراه گردد، وضوحش دوچندان می‌شود؛ زیرا با شدت و قوت بیشتری ادا می‌شود. این ویژگی با امور سخت و مهم و روز قیامت ارتباط پیدا می‌کند.

1.. الاسلوبیة، ص۲۶۲.

2.. بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست و ستم دیده نشوم که تو بر جلوگیری از ستم به من توانایی، و نه من ستم نمایم که تو می‌توانی مرا باز داری و گمراه نشوم که راهنمایی تو به من آسان است و بی چیز و نیازمند نگردم که گشایش زندگی من از تو است و سرکشی ننمایم که توان‌گری من از تو است (ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ص۱۳۶).

3.. معانی نحو، ص۲۳۴.

4.. ترجمه و شرح صحیفه کامله سجادیه، ص۱۳۷.

صفحه از 26