تعارض درونی یاد میکنیم؛ زیرا شأن و شرافت مقامی و رتبی ایشان رعایت نشده و نوعی همسان انگاری شأن رسول خد صلی الله علیه و آله و سلم با دیگر صحابه مشهود است.
همچنین، این روایت با سیره نبوی _ که توأمان با تواضع و فروتنی بوده است _ در تعارض ماهوی است. بر پایه بیشتر نسخههای نوفلی، رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم برای جانمایی خود در گروه عشره مبشره از تحریک عواطف و حس کنجکاوی مردم در پرسش از دهمین نفر بهره برده است. این روش با سیاق احادیث نبوی سازگار نیست۱ و اساساً بهشتی بودن ایشان، با توجه به ادله قرآنی و عقلی دیگر برای مخاطبان روشن بوده است. این سبک پردازش متن بیشتر به سبک قصه پردازان شبیهتر است که از عناصر عاطفی مخاطب بهره میبردند.
ج) اختلاف در عدد
نوسان اسامی مردان مبشّره در روایت نوفلی از یک تا سه نفر است؛ زیرا گاهی نه، گاهی ده و حتی یازده نفر نیز گزارش شدهاند.۲ بالاخره دقیقاً معلوم نمیشود که آنها چند نفر هستند. این چندگانگی اعداد مردان مبشره سبب اختلاف متنی نسخههای این روایت با یکدیگر شده و شبهه ادراج متنی یا تحریف را نیز در ذهن مخاطب تداعی میکند. بنا بر یک فرضیه، در صورت فقدان دلیل یا قرینه در رفع این اختلاف، روایت نه و یازده نفر از درجه اعتبار ساقط میشود؛ زیرا با مفهوم عشره قابل جمع نیستند؛ چون معناداری عدد ده نافی غیر خود است. همچنین، عشره شهرت روایی بیشتری از نه و یازده دارد.
فرضیه دیگر، این است که با استناد به رای مفهوم نداشتن عدد، گفته شود اساساً عشره در این روایت مفهوم ندارد که در این صورت، فروض تعارض سه وجهی شده و دلیلی بر ترجیح یکی بر دیگری نخواهیم داشت و این، دامنه اختلاف را توسعه داده و همچنان غیر قابل رفع باقی خواهد ماند.۳ در فرضیه اخیر، اصل بشارت نبوی نیز به این افرادْ محل مناقشه خواهد بود؛ مگر این که گفته شود افراد یاد شده از باب مثالْ شاخص بوده، لکن بشارت یافتگان به بهشت منحصر در این عدد نیستند و هر فردی به سان این افراد باشد، در زمره آنها خواهد بود. از این رو، خصوصیت ویژهای در یادکرد این افراد، جز تمثیل مقصود نبوده است. البته این فرضیه با نگره مشهور اهل سنّت در مخالفت جدی است.
1.. سنن الترمذی، ج۵، ص۳۱۵ - ۳۱۶؛ سنن ابی داود، ج۴، ص۲۱۱ - ۲۱۲.
2.. Yazigi Maya, Hadiht al - ashara or The Political Uses of a Tradition, P ۱۶۱
3.. البته دقیقتر این است که گفته شود نتیجه مفهوم داشتن عدد و یا تعارض آنها، سقوط مورد اختلاف است، موارد متفق علیه نقلها، یعنی نه نفر باقی میماند.