پندارۀ «عشرۀ مبشّره»؛ نشانۀ رابطۀ سیاست و جعل حدیث - صفحه 40

فرضیه دیگر، این است که استخدام عدد ده در این روایت، نوعی اقتباس قرآنی بوده است؛ زیرا بر اساس شماری از آیات، عدد ده موضوعیت خاص در برخی رخدادهای معنوی و تکوینی داشته است؛ از این جمله می‌توان به تکمیل میقات موسوی علیه السلام با ده شب در آیه «وَ واعَدْنا مُوسی‏ ثَلاثینَ لَیْلَةً وَ أَتْمَمْناها بِعَشْرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ أَرْبَعینَ لَیْلَةً»،۱ سوگند به شب‌های دهگانه در آیه «وَ لَیالٍ عَشْرٍ»،۲ تکمیل روزه حج با ده روز «فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ ثَلاثَةِ أَیَّامٍ فِی الْحَجِّ وَ سَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ تِلْكَ عَشَرَةٌ كامِلَةٌ»۳ و موارد مشابه آن، در دیگر آیات و روایات اشاره کرد.۴

البته این در حد فرضیه است و می‌تواند قرینه‌ای بر حافظه جاعلان اشاره داشته باشد که با یک پیش‌آگاهی و اقتباس از مفهوم عدد ده در فرهنگ اسلامی به استخدام آن در این روایت پرداختند. یازیگی، در ادامه، به کاربرد اعداد در متون روایی سایر ادیان نیز اشاره کرده و آن را فرهنگی رایج در روایت‌گری تلقی کرده است که خود می‌تواند در تقویت قرینه قبلی وی موثر باشد:

به کارگیری «نمادین عدد ده» با فهرست‏های متباین از اسامی برای تقویت آن‌، اختصاص به اخبار اسلامی ندارد و به کارگیری نمادین عدد در اخبار مسلّم و قطعی دیگر مذاهب نیز مورد توجه خاص بوده است و با قاطعیت افزون‌تری ما را به دوازده حواری عیسوی۵ و دوازده قوم یهودی۶ رهنمون می‌نماید. افزون بر این، «ابن تومارت» از ایده عشره مبشره در روایات اسلامی، در ادعای مهدویت و همانند ساختن «خودش» به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم مورد استفاده مجدد قرار گرفت. فهرست اسامی شاگردان او _ که شورایی متشکل از ده نفر بودند _ چندان استوار نبود و اغلب کمتر از ده نفر بودند.۷ بنا بر این، نمادگرایی «عدد ده» پیوسته اهمیت مضاعفی از دقت، نسبت به صحت فهرست اسامی، برخوردار است.۸

1.. سوره اعراف، آیه ۱۴۲.

2.. سوره فجر، آیه ۲.

3.. سوره بقره، آیه ۱۹۶.

4.. شاید بتوان به زیبایی لفظی و آوایی در این جا نیز استشهاد کرد؛ عشره و مبشره، واج آرایی و گونه‌ای جناس اشتقاقی دارند.

5.. E. P.sanders "Jesus and Judasism". Philadlphia : Fortress Press P. ۹۸ - ۱۱۹.

6..G. Hirsch "The Twelve Tribes" in The Jewisb Encyclopedia. New York : Funk and Wagnalls P. vol. XII. P. ۲۵۳ - ۲۵۴.

7.. نظم الجمان لترتیب ما سلف من اخبار الزمان، ص۱۲۴ - ۱۲۸.

8.. Yazigi Maya, Hadiht al - ashara or The Political Uses of a Tradition, P ۱۶۲ - ۱۶۳

صفحه از 50