پندارۀ «عشرۀ مبشّره»؛ نشانۀ رابطۀ سیاست و جعل حدیث - صفحه 44

می‏کند۱ و هر دو نقل، سعید بن زید را در بردارد۲ _ محدوده متن آنها را که با داشتن عبارت «عَشَرَةٌ مِنْ قُرَیشِ فی الجَنَّةِ» ممتاز می‌سازد. دقیقاً این معنا در مقایسه با متن‏های دیگر حدیث عشره: «عَشَرةٌ فِی الجنَّةِِ»، وجود دارد. بخشی از این دانسته‏ها ممکن است در نگاه نخستین چندان مهم به نظر نرسند، امّا آنها اهمیت مضاعفی خواهند یافت.

اگر کسی محتوای متن روایات را بررسی کند، در می‏یابد که بیشتر روایات در اعتباربخشی به حدیث و خلافت جامعه اسلامی ظهور یافته‌اند. در حقیقت، ره‏آورد این اخبار، این است که بعضی از افراد فهرست شده در این حدیث، «خلیفه» هستند و تحت عنوان برگزید‏گان مورد اعتماد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مطرح‌اند، یا این اشخاص کسانی هستند که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آنان را به عنوان جانشینانش مطرح کرده است. در پرتو این نگرش به حدیث، روایات یک رنگ ضد شیعی آشکاری به دست می‏دهند؛ زمانی که این افراد در محدوده آن چه احتمال داشت، به عنوان «فهرست جانشینان ممتاز» مطرح شود، اشخاصی هستند که منسوب به اهل‌ بیت علیهم السلام نبودند؛ در حالی که حضرت علی علیه السلام جزء آنها است. این اخبار ممکن است زمانی برای قریشیان _ که ادعای خلافت در باره انصار را داشتند _ مورد استفاده قرار گیرد؛ اما در قرن‏های بعد، نشر و شیوع آنها در فضای دیدگاه سیاسی شیعه و تهدید آنها نسبت به اهل سنت می‏تواند بهتر درک شود.۳

7. تثبیت نظریه خلافت؛ فراسوی جعل عشره مبشّره

یازیگی بعد از اثبات مؤلفه‌های سیاسی و قریشی بودن صحابی یاد شده در عشره مبشره هدف فراسوی جعل این روایت را در باره مسأله خلافت بعد از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دانسته و زمینه‌های جعل آن را چنین تحلیل می‌کند:

۰.... حقیقت، این است که در گونه‏های مختلف حدیث عشره، بیشتر اشخاص ویژگی قریشی بودن را دارا هستند. بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خلفای راشدین قصد داشتند از این حدیث به عنوان تأییدیه خلافتشان بهره‌‌برداری سیاسی نمایند. به نظر می‏رسد که بخشی از هدفشان، تقویتِ هویت مشترک اهل سنّت با تأکید بر مشروعیت مقبولیت اولین فرد از سه خلیفه برای خنثی کردن

1.. همان، ج۱، ص۳۰ - ۳۱.

2.. اصول الدین، ص۶۶؛ فضائل الصحابه، ص۱۱۴ - ۱۱۵.

3.. Yazigi Maya, Hadiht al - ashara or The Political Uses of a Tradition, P ۱۶۴ - ۱۶۵

صفحه از 50