8. معضل سعید بن زید
از نطر یازیگی یادکرد سعید بن زید در شمار صحابه عشره مبشره به دلیل عدم نقش سیاسی وی در خلافت از معضلات فرا روی تحلیل این روایت است و شاید نقش مکملی در رساندن این افراد به عدد ده را داشته است:
واقعیت، این است که چهار نفر از اعضای عشره، خلیفه شدند و بعد از مرگ عمر بن خطاب در سال 23ق، شش نفر دیگر اعضای عشره، شورایی را تشکیل دادند که مأموریت انتخاب خلیفه بعدی را از میان آنان به این شورا واگذار میکرد. اهمیت سیاسی حدیث عشره و استفاده جامعه اسلامی از این واژ‌گان برای اشاره به رهبران تأثیرگذار آن روشن است. سعید بن زید یک مشکل و معضل باقی ماند. گنجاندن او در فهرست عشره برای تصدیق اهمیت سیاسی او مشکل است؛ گر چه او بیست و هفت سال در زمان عمر زنده بود، اما هیچ سند اثباتی وجود ندارد که ادعا نماید او به عنوان خلیفه مطرح شده باشد. با این حال، او ممکن است یک افزوده مورد مطلوبی باشد تا نقش توجیهی نمادگرایی عدد ده را کامل کند.۱
هر چند احتمال اول یازیگی در داخل نمودن سعید بن زید به ذهن آید، لکن قضیه به این سادگی نبوده و اهداف دیگری در ورای ضمیمه نمودن وی بوده که از دید نویسنده پنهان مانده است. برخی از محققان راز افزوده شدن سعید بن زید به فهرست عشره مبشره را در نحوه تعامل خلیفه دوم با وی، ردیابی کرده‌اند. در این تحلیل، رابطه نسبی نزدیک وی با خلیفه دوم (پسر عموی عمر بن خطاب) و عدم حضور سعید در شورای پیشنهادی خلیفه، به عنوان قراینی در افزوده شدن وی به فهرست عشره مبشره مؤثر دانسته شده است.۲
نتیجه
هر چند هیچ ملازمه‌ای شرعی، عقلی و عرفی میان وعده به بهشتی شدن فردی در فرض صحت، با مشروعیتْ بخشی به نظریه سیاسی یا تصحیح عملکرد خلفای سه گانه و دیگر کارگزاران آنان وجود ندارد، اما چنین ملازمه گزافی را برخی از جاعلان درباری و دست به سینه اموی، میان حدیث ساختگی عشره مبشّره، با تصحیح عملکرد سیاسی افراد یاد شده در این حدیث اختراع کرده‌اند. این روایت‌نما دست‌کم در اقناع عوام مردم روزگار جعل آن، به
1.. Yazigi Maya, Hadiht al - ashara or The Political Uses of a Tradition, P ۱۶۷
2.. ر.ک: تشیید المطاعن لكشف الضغائن، ج۱۲، ص۴۴۶.
