الگوی نظری تنظیم رغبت بر اساس مفهوم زهد اسلامی - صفحه 82

مورد تأیید پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نبود و از این قضیه به شدت ناراحت شد.

شاید علت آن که برخی از معاصران معصومان علیهم السلام، بی‌رغبتی به دنیا را با ترک دنیا اشتباه گرفتند، به چند نکته باز گردد: نخست، آن که فضیلت‌ها و اوصاف آخرت و آسیب‌های دنیاگرایی در میان متون دینی باعث شده بود آنها فقط به جنبه‌های آسیب‌زای دنیا توجه کنند و دنیا را بی‌ارزش تفسیر کنند؛ در حالی که با متونی مواجه هستیم که اولاً برای دنیا ارزش قایل‌اند۱ و به صراحت توصیه نموده‌اند که سهم خود از دنیا را مورد استفاده قرار دهید۲ و نعمت‌های خدا را بر خود حرام نکنید۳ و از سوی دیگر، متونی که دنیا را گذرگاه،۴ پل۵ و.... برای آخرت معرفی می‌کنند، حکایت از آن دارد که باید نگاه به دنیا اصلاح گردد. دین از ما نخواسته است که دنیا را فدای آخرت و یا آخرت را فدای دنیا کنیم،۶ بلکه هر کدام از آنها مطابق ساحت وجودی خود باید مورد ارزش و احترام قرار گیرند.

اگر رغبت به دو نوعِ رغبت اصیل و رغبت ابزاری (تبعی) تفسیر شود، تمامی این توصیه‌ها درست خواهند بود و هیچ تناقضی بین آنها وجود نخواهد داشت (رغبت اصیل نسبت به آخرت و رغبت تبعی و ابزاری نسبت به دنیا) (ر.ک: شکل 1).

رغبت به دنیا تابعی از رغبت به آخرت است. البته توجه به یک نکته ضروری است و آن، این که با توجه به تفاوت‌های فردی، هر کس در زندگی فردی خود نیاز به تنظیم رغبت

1.. امام علی(: ... دنیا برای کسی که در راستی در آید، منزلگاه راستی و صدافت است و برای کسی که متوجه منظورش شود، سکونت‌گاه عافیت است و برای کسی که از آن و توشه برگیرد، سرای ثروت است .... .(الزهد للحسین بن سعید،ص ۴۷).

2.. وَ ابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لاَ تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا (سوره قصص، آیه ۷۷).

3.. یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تُحَرِّمُوا طَیِّبَاتِ مَا أَحَلَّ اللهُ لَکُمْ وَ لاَ تَعْتَدُوا إِنَّ اللهَ لاَ یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ‌ (سوره مائده، آیه ۸۷)؛ قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَ الطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِیَ لِلَّذِینَ آمَنُوا فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ کَذٰلِکَ نُفَصِّلُ الْآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ‌ * قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِکُوا بِاللهِ مَا لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللهِ مَا لاَ تَعْلَمُونَ‌ (سوره اعراف، آیه ۳۲ و ۳۳) ؛ ... وَ رَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلاَّ ابْتِغَاءَ رِضْوَانِ اللهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا ...( سوره حدید، آیه ۲۷)؛ هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ ذَلُولاً فَامْشُوا فِی مَنَاکِبِهَا وَ کُلُوا مِنْ رِزْقِهِ... (سوره ملک، آیه ۱۵).

4.. دنیا گذرگاه است، نه قرارگاه ....(نهج البلاغه، حکمه ۱۳۳). هم‌چنین: دنیا آفریده نشده است که سرای ماندن باشد، بلکه آفریده شده که گذرگاه شما باشد تا از آن برای سرای ماندگاریتان توشه عمل برگیرید ...( همان، خطبه۱۳۲).

5.. از اندرزهای لقمان به فرزند: فرزندم، دنیا را به سان پلی بر رودخانه‌ای بدان که از آن بگذری و رهایش کنی و دیگر، هرگز به سویش باز نگردی(الکافی، ج۲، ص ۱۳۴).

6.. کسی که دنیایش را به خاطر آخرتش و آخرتش را به خاطر دنیایش ترک کند، از ما نیست (من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۱۵۶).

صفحه از 90