بخواند، آهسته بخواند، سؤال كرد: حضرت فرمود:
۰.أَیَّ ذَلِكَ فَعَلَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ نَقَضَ صَلَاتَهُ وَ عَلَیْهِ الْإِعَادَة؛۱
۰.هر یك از این دو را اگر روی عمد كرده باشد، نماز خود را شكسته [باطل كرده] است و باید نمازش را دو باره بخواند.
در بعضی از نسخ به جای «نَقَضَ»، «نقص» آمده است که بنا بر نسخه معجمه، اعاده نماز واجب و بنا بر مهمله، مستحب است.۲
بنا بر این، چنین تغییراتی در الفاظ روایات را نباید کم اهمیت دانست. این امر، به خصوص در باره تصحیف، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چرا که تصحیف در روایات یکی از شایع‌‌ترین آسیب‌ها به شمار می‌آید.۳ مجلسی قدس سرهم نیز در لوامع صاحبقرانی به 132 مورد تصحیف در روایات اشاره می‌نماید.۴
روش‌های شناسایی تصحیف در روایات
شناسایی تصحیف در متن روایات از فنون بسیار دقیق و حساس است که مثل هر فن دیگری نیازمند ابزار و روش‌های خاصی است. پژوهش‌هایی در آثار دانشمندان انجام شده و روش‌های مختلف ایشان در زدودن تصحیف از روایات گزارش شده۵ که در ادامه به اختصار به برخی از این روش‌ها اشاره می‌کنیم:
1. عرضه حدیث به امام معصوم علیه السلام؛ البته این روش در عصر غیبت، اگر ناممکن نباشد، بسیار بعید است.
2. مطابقت دادن و مقایسه نسخه‌های مختلف مربوط به یک کتاب؛
3. مراجعه به اصول روایی و منابع دسته اول؛
4. مراجعه به جوامع روایی ثانوی؛ با توجه با این که شارحان و صاحبان جوامع روایی ثانوی نسخه‌های متعدد و معتبری از جوامع اولیه را در اختیار داشته‌اند، می‌توان با مراجعه به این جوامع روایی و شروح حدیث تصحیف در روایات را کشف و اصلاح نمود.
1.. الاستبصار، ج۱، ص۳۱۳؛ تهذیب الأحكام، ج۲، ص۱۶۲، ب۹؛ من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۳۴۴؛ وسائلالشیعة، ج۶، ص۸۶، ب۲۶.
2.. لوامع صاحبقرانی، ج۳، ص۵۳۶؛ ج۴، ص۲۴۶.
3.. الحدائق الناضره، ج۳، ص۱۵۶؛ ج۷، ص۷۶.
4.. «مراحل و قواعد فقه الحدیث از دیدگاه مجلسی اول در لوامع صاحبقرانی»، ص۱۳۴.
5.. ر.ک: «آفت تصحیف در روایات و راه‌کار‌های شناسایی‌آن»، ص۱۶- ۴۴.
