معنایی جدید حاصل میآید که به مانند روایتی جدید، در کنار متن اصیل آن خودنمایی میکند. بنا بر این، میتوان معانی مختلفی را که به دلیل تصحیف در الفاظ روایت ایجاد شده است، به سان روایات مختلف (و گاه متعارض) به کتاب خدا عرضه نمود و چنان چه برای یکی از آن معانی شاهدی از قرآن یافت شد، لفظ حاکی از آن را به عنوان متن اصیل روایت پذیرفت. اینک به بیان دو نمونه از این کارکرد قرآن میپردازیم:
نمونه اول
در تحف العقول روایتی از امام باقر علیه السلام با این مضمون نقل شده است:
۰.مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا صُنِعَ إِلَیْهِ فَقَدْ كَافَأَ،وَ مَنْ أَضْعَفَ كَانَ شَكُوراً؛۱
۰.هر کس به اندازهای که دیگری به او احسان کرده، احسان کند، جبران نموده است و اگر بیش از آن احسان کند، شکور است.
همین روایت را شیخ صدوق در معانی الاخبار به این صورت نقل نموده است:
۰.مَنْ صَنَعَ مِثْلَ مَا صُنِعَ إِلَیْهِ فَقَدْ كَافَأَ، وَ مَنْ أَضْعَفَ كَانَ شاكِراً؛۲
۰.هر کس به اندازهای که دیگری به او احسان کرده، احسان کند، جبران نموده است و اگر بیش از آن احسان کند، شاکر است.
روایت اول، کسی را که بیش از آن چه به او احسان کردهاند، جبران میکند، «شکور» خوانده و روایت دوم، او را «شاکر» نامیده است. اینک این دو معنا را بر قرآن کریم عرضه میکنیم. قرآن کریم در جایی که به بیان پاداش الهی در مقابل عمل بندگان میپردازد، خداوند را «شاکر» مینامد؛ به عنوان مثال میفرماید:
۰.«إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیْتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیْهِ أَنْ یَطَّوَّفَ بِهِما وَ مَنْ تَطَوَّعَ خَیْراً فَإِنَّ اللَّهَ شاكِرٌ عَلیمٌ».۳
اما هر جا به پاداش بیش از استحقاق اشاره دارد، کلمه «شکور» را به کار گرفته است؛ به عنوان مثال میفرماید:
۰.«لِیُوَفِّیَهُمْ أُجُورَهُمْ وَ یَزیدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّهُ غَفُورٌ شَكُورٌ».۴