تفضیل در قرآن، خود قرینهای برای جواز آن است و خود آیات نیز علت تفضیل را بیان کردهاند. از این رو، با لحاظ این علت، دیگران نیز میتوانند اقدام به بیان تفضیل پیامبران نمایند.
6-1-3. تعیین مفضول
آنچه در روایات منع تفضیل مقصود است، تعیین شخص مفضول است، نه اصل تفضیل.۱ این توجیه با ظاهر آیه «فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَ لا تَكُنْ كَصاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نادی وَ هُوَ مَكْظُومٌ»۲ مخالفت دارد؛ زیرا در یک تحلیل، ظاهر آیه دلالت دارد بر این نکته که صبر یونس علیه السلام به سان دیگر انبیا نبوده است و همچنین، دلالت دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله از وی افضل بوده است؛ زیرا خدوند وی را از همانندی با یونس علیه السلام بر حذر داشته است.۳
2-3. رویکرد تضعیف
رویکرد تضعیف با ارائه ادلهای بر این مهم تأکید دارد که روایات منع تفضیل دارای اعتبار علمی لازم برای تعارض با قرآن و دیگر روایات معتبر نیست. از این رو، اصل تعارض سازی آنها با ادله قرآنی و روایی نادرست است. این رویکرد به دو گونه جعل و تعارض با اجماع و نسخ در آرای حدیثپژوهان شیعه و سنّی بازتاب یافته است.
1-2-3. جعلی بودن منع تفضیل
مقصود از جعل، باورمندی به ساختگی بودن روایات منع تفضیل رسول خدا بر دیگر انبیا از جمله موسی علیه السلام است. اگر حدیثی ساختگی یا از اسرائیلیات باشد، به حد تعارض با قرآن یا دیگر روایات معتبر نمیرسد؛ زیرا تعارض میان دو دلیلی است که در اعتبار سندی یا صدوری آنها نباشد؛ اما اگر از ابتدا مشخص شود که روایتی مجعول است، تعارض انگاری آن با دیگر ادله معتبر دینی تصوری باطل است. برخی از محققان، روایات منع تفضیل را به دلیل تأیید اندیشه یهودیان در افضل بودن موسی علیه السلام بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و تنقیص شأن ایشان، از شمار اسرائیلیاتی دانستهاند که در روایات مسلمین، به ویژه صحیح البخاری نفوذ یافتهاند.۴ برخی تصریح دارند که ابو هریره چنین اسرائیلیاتی را از کعب
1.. تاویل مختلف الحدیث، ج۱، ص۱۱۶؛ فتح الباری، ج۶، ص۵۲۱.
2.. سوره قلم، آیه ۴۸.
3.. تأویل مختلف الحدیث، ج۱، ص۱۱۶.
4.. المسند الجامع، ج۶، ص۴۷۸؛ البخاری و صحیحه، ص۱۱و ۳۸ - ۴۰.