برقرار است. در برخی مواقع نیز دیده می‌شود که نجاشی لفظی موهم انحصار طریق به کار برده، ولی خود او یا شیخ طوسی برای همان کتاب روایان دیگری را ذکر کرده‌اند؛ به عنوان نمونه، نجاشی در یادکرد از کتاب «حکم‌ بن‌ حکیم الصیرفی» با این که عبارت «یرویه عنه صفوان بن یحیی» را آورده، ‏^۱ در ادامه از ابن ‌ابی ‌عمیر نیز به عنوان راوی دیگر این کتاب نام برده ‌است.^۲ بدین ترتیب؛ عبارات مذکور به هیچ عنوان نشا‌ن‌گر انحصار در طریق نیست و به احتمال، به ‌منظور تعیین راوی اصلی کتاب به‌کار رفته است. ^۳

بررسی تطبیقی تعدد طرق کتب اصحاب ائمه علیهم السلام

در این قسمت، با تطبیق و تجمیع طرق مذکور در اصلی‌ترین فهارس شیعه یعنی «فهرست النجاشی» و «فهرست الطوسی»، میزان فراوانی تعدّد طرق کتب اصحاب ائمه علیهم السلام را در مجموع این دو کتاب بررسی می‌نماییم؛ به این ترتیب که در باره کتب هر مؤلف، طریق دست‌یابی شیخ طوسی و نجاشی به آن را بررسی کرده و در صورت مشاهده تفاوت بین طرق مذکور، طریق نقل آن کتاب از وحدت خارج شده و مشمول تعدد طرق می‌گردد؛ چون در این دو فهرست حدود هفت‌صد نفر از مؤلفان شیعه به طور مشترک بحث قرار شده است.‏^۴ تجمیع طرق این دو کتاب‌شناس متبحّر، کمک شایانی به فهم جامع‌تر تاریخ میراث مکتوب تشیع می‌کند. از نقطه نظر تحقیق حاضر، مهم‌ترین ثمره این تطبیق طریق، متوجّه کتبی است که نجاشی و شیخ طوسی هر کدام یک طریق برای آن ذکر کرده‌، ولی طرق آنها مختلف و متعدد است.