روش تطبیق طرق

منظور از تطبیق طرق در این پژوهه عبارت است از این که، طریق یک کتاب را در فهرست‌های نجاشی و طوسی با هم مقایسه و طرق یکسان حذف شود. در آخر، اگر تعداد طرق متفاوتی که برای یک اثر باقی می‌ماند، بیش از یک مورد بود، آن کتاب ویژگی «تعدد طریق» را دارا خواهدبود. لازم به ذکر است که در این پژوهه، همان‌ گونه که پیش‌تر هم ذکر گردید، فقط طرقی بررسی شده است که به مؤلف می‌رسد؛ چرا که در این تحقیق تعدد طرق بلافاصله پس از مؤلف مورد نظر بوده است؛ به عنوان نمونه، در باره کتاب کبیر أبان بن ‌عثمان أحمر بجلی در فهرست النجاشی طرق ذیل بیان شده است:

أخبرنا بها أبوالحسن التمیمی، قال: حدثنا أحمد بن‌ محمد بن ‌سعید، قال: حدثنا علی بن ‌الحسن بن‌ فضال، قال: حدثنا محمد بن‌ عبد الله بن ‌زرارة، قال: حدثنا أحمد بن‌ محمد بن‌ أبی‌ نصر، عن أبان بها. و أخبرنا أحمد بن‌ عبد الواحد، قال: حدثنا علی بن‌ محمد القرشی، قال: حدثنا علی بن‌ الحسن بن‌ فضال.^۱

در عبارت فوق، به دو طریق اشاره شده است، ولی فقط یکی از آنها (از طریق أحمد بن ‌محمد بن ‌أبی ‌نصر) به مؤلف می‌رسد و طریق دیگر از طبقات بعد منشعب شده است.

در فهرست الطوسی نیز برای کتاب ابان بن عثمان طرق ذیل ذکر شده‌اند:

أخبرنا بهذه الكتب، و هی كتاب واحد الشیخ أبو عبد الله محمد بن ‌محمد بن ‌النعمان و الحسین بن‌ عبید الله، جمیعاً عن محمد بن‌عمر بن ‌یحیی العلوی الحسینی، قال: حدثنا أحمد بن ‌محمد بن ‌سعید قراءة علیه. و أخبرنا أحمد بن ‌محمد بن‌ موسی قال: أخبرنا أحمد بن‌ محمد بن‌ سعید، قال: حدثنا (علی بن ‌الحسن) بن ‌فضال قال: حدثنا محمد بن ‌عبد الله بن ‌زرارة، قال حدثنا أحمد بن ‌محمد بن ‌أبی ‌نصر، ‏عن أبان، قال: (علی بن الحسن) بن ‌فضال: و حدثنا إسماعیل بن‌ مهران، قال: حدثنا أحمد بن ‌محمد بن ‌أبی ‌نصر و محمد بن‌ سعید بن أبی‌نصر، جمیعاً عن أبان.

و أخبرنا أحمد بن‌عبدون قال: حدثنی علی بن‌محمد بن‌الزبیر قال: حدثنا علی بن‌الحسن بن‌فضال. و أخبرنا الحسین بن‌عبید الله، قال: قرأته علی أبی‌غالب أحمد بن ‌محمد بن ‌سلیمان الزراری، قال: حدثنا جد أبی و عم أبی: محمد و علی ابنا سلیمان، عن علی بن ‌الحسن بن ‌فضال. و أخبرنا أبوالحسین بن ‌أبی ‌جید القمی و الحسین بن‌ عبید الله، جمیعاً عن أحمد بن‌ محمد بن ‌یحیی العطار، قال: حدثنا عبد الله بن ‌جعفر الحمیری، قال: حدثنا