کاوشی در گسترۀ نقل نخستین مکتوبات حدیثی امامیّه - صفحه 49

تطبیق داده شده ‌است.۱

محاسبه درصد کُتبی که تعدد طرق دارند

در این قسمت، همه کتب اصحاب _ که پس از تطبیق طریق دو الفهرست، بیش از یک طریق برای آنها معرفی گردیده است _ شمارش شده و عدد به دست ‌آمده، به کل کتب مذکور برای اصحاب ائمه علیهم السلام در پانصد مدخل اول نجاشی تقسیم شده است.

در نتیجه این فرآیند، تعدد طرق بیش از نیمی کتب اصحاب ائمه علیهم السلام در این تحقیق کشف شد که رقم دقیق آن 51.77% است. این عدد حاصل روند ذیل است:

کل کتب معرفی شده برای اصحاب ائمه علیهم السلام تا مدخل پانصد نجاشی: 817

مجموع کتبی که از تعداد فوق، واجد بیش از یک طریق بوده‌اند: 423

درصد کتبی که تعدد طرق دارند، نسبت به کل کتب اصحاب:‏ ‏51.77%

همان‌طور که پیش‌تر نیز بیان شد، این نتیجه گویای آن نیست که فقط حدود 52% از کتب اصحاب ائمه علیهم السلام ، تعدد طرق دارند و 48% باقی‌مانده با طریق واحد منتقل شده است؛ بلکه به تصریح علمای متقدّم شیعه و قراین پیش‌گفته دیگر، شهرت یا تعدد طرق کلی کتب اصحاب ائمه علیهم السلام ، امری مسلّم است. با این وصف، هدف این بخش از مقاله حاضر، فقط نشان دادن میزانی از این تعدّد طرق بوده که امروزه به ‌وسیله فهارس برای ما قابل شناسایی است؛ چه بسیار کتب دیگری که تعدد طرق داشته، ولی طرق آنها به دلایل گوناگونی مانند اختصار فهرست النجاشی و ... به‌ دست ما نرسیده است.

جدول تعدد طرق کتب اصحاب ائمه علیهم السلام

همان‌طور که ذیل عنوان «روش تطبیق طریق» ذکر شد، جدول تعدد طرق (جدول پیوست)، حاوی کتبی از اصحاب ائمه علیهم السلام است که پس از تطبیق طرق دو فهرست، واجد شرط تعدد طرق شده‌اند.۲ مبنای این بررسی پانصد مدخل اول فهرست النجاشی است که می‌تواند نمونه و معرّف بسیار خوبی از جمیع مداخل این فهرست باشد.

1..‏ برای اطلاع از جزئیات این فرآیند،‏ ر. ‏ک: «بررسی تعدد طرق کتب اصحاب ائمه با تأکید بر تألیفات مربوط به امامت»،‏ ص۸۵- ۸۸. ‏

2..‏ در جدول تعدد طرق کتب اصحاب ائمه علیهم السلام ،‏ نام صاحب اثر،‏ آثاری که برای آنها طرق متعددی یافت شده،‏ خود طرق یا الفاظ حاکی از کثرت طرق آورده شده‌ است که حجم آن بیش از چهل صفحه است.‏ از این رو، در پیوست مقاله ارائه گردیده است.

صفحه از 54