کاوشی در گسترۀ نقل نخستین مکتوبات حدیثی امامیّه - صفحه 50

نمونه‌ای از چند سطر جدول:

4. نتیجه

در این پژوهش، با بررسی قراین فراوان موجود در دو فهرست‌ اصلی شیعه، روشن شد که محدثان متقدم شیعه به اکثریت کتب اصحاب ائمه علیهم السلام طرق متعددی داشته‌اند. به‌طور خاص نجاشی به این امر تصریحات متعددی کرده است؛ وی در باره بیش از 250 اثر، با عباراتی مانند: «یرویه عنه عدّة من اصحابنا/جماعات من الناس/خَلقٌ من أصحابنا» و... به تعدّد و بلکه کثرت طرق آنها اشاره کرده است. به علاوه، نجاشی به رغم رویه اختصار در فهرستش، در بسیاری از موارد چند طریق را برای یک اثر معرّفی می‌کند و طرفه آن‌که در برخی از مواردی که نجاشی برای برخی کتب فقط یک طریق بیان کرده، شیخ طوسی برای همان کتب، طرق دیگری را ذکر کرده است، در نتیجه آن کتب نیز از انفراد طریق خارج می‌گردند. نهایتاً می‌توان گفت بر اساس دلایل مذکور و هم‌چنین، تصریح به طریق واحد در موارد بسیار نادر، اکثر کتب اصحاب در قرون متقدم بیش از یک طریق داشته‌ و پدیده رایجی در آن دوره محسوب می‌شده است؛ چه این که فرد با دغدغه‌ای مانند نجاشی لازم نمی‌دیده که طرق متعدد آثار را احصا کند.

پس از بررسی نمونه آماری از کتب اصحاب، در نتیجه، تعدد طرق برای بیش از نیمی از

صفحه از 54