نقد و بررسی ارزیابی‌های سندی و رجالی در تفسیر الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة المطهرة - صفحه 65

است _ استناد نموده و حتی از بخش‏هایی از آن رفع ابهام هم می‏کند. این کار فقط به جهت هم‌سویی با فهم خود، از آیه و روایتی از امام صادق علیه السلام است. در واقع، از این روایت به عنوان مؤید استفاده می‏کند.۱ و یا حتی گاه با اذعان به ضعف سندی روایت و محدود بودن دلالت آن، به جبران ضعف حدیث با کمک آیه بر می‏آید؛ مانند روایت «الإسلام یجب یهدم ما كان قبله». مفسر به ضعف سند و محدودیت دلالت اشاره نموده، ولی به جهت هم‌سوی با آیه «قُلْ لِلَّذِینَ كَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ ما قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِینَ»۲ آن را پذیرفته است.۳ حال، آیا طبق مبانی و گفته خود ایشان در باب کشف صحت سند، برای انتساب روایت به معصوم می‏توان این قول را به معصوم نسبت داد؟

مشاهده می‏شود که ضعف سند، به تنهایی در الفرقان نه دلیل رد روایتی و نه عامل پذیرش نقلی است، بلکه فقط روایتی که به ضعف نام‌بردار است، از سوی مؤلف الفرقان ذکر می‏شود و از آن به عنوان دلیل فقهی_ تفسیری بهره‌برداری نمی‏شود.

2. استناد به روایات مرسل وعدم طرح آنها

علاوه بر استناد به اسناد ضعیف _ كه ضعف آن ممكن بود به جهات متعدد سندی باشد _ به طور مشخص، روایات مرسل نیز مورد عنایت و توجه خاص الفرقان قرار گرفته است. گویی افتادگی در هر کجای سند و هر تعداد از راوی که باشد، در نظر آقای صادقی بر کیفیت داوری حدیث تأثیر نمی‏نهد. و البته ریشه این نگرش در غیر اصیل خواندن جایگاه سند و راوی در اصل پذیرش حدیث است.

ارسال در الفرقان به دو صورت است: برخی از روایات به اذعان خود مفسر، مرسل بوده، یعنی در سند آن افتادگی وجود دارد. این افتادگی هر چند نفر و از هر کجای سند می‏تواند باشد. حالت دوم مرسل در الفرقان، نقل اسناد ناقص توسط مفسر برای روایات است که در این صورت به منبع اصلی که از آن نقل می‏کند، اشاره می‏نماید. این ارسال، قابل توجیه است؛ زیرا با ارائه منبع حدیث، به جبران کاستی آن پرداخته است. هر چند که در باره آن

1.. الدر المنثور، ج۲، ص۱۷۴: أخرج الطبرانی فی الأوسط و ابن أبی حاتم و ابن مردویة بسند ضعیف من طریق نافع، عن ابن عمر قال: قرء عنه عمر هذه الآیة، فقال معاذ: عندی تفسیرها: تبدل فی ساعة واحدة مأة مرة، فقال عمر: هکذا أسمعت من رسول الله صلی الله علیه و آله (الفرقان، ج۷، ص۱۲۴).

2.. سوره انفال، آیه ۳۸.

3.. همان، ج۱۲، ص۲۰۵. نیز در باب وجوب نماز میت برای همگان جز منافقین، ر.ک: همان، ج۱۳، ص۲۴۹.

صفحه از 80