مقایسه مبانی انکار سنت در یهودیت و اسلام - صفحه 177

طباطبایی و محمد جواد غروی اصفهانی و نیز کسانی را که مدعی تفسیر قرآن به قرآن‌اند، ‏می‏توان جزو قرآنیون اعتدالی به حساب آورد. طبیعی است که در این مجال نمی‌توان به آرای تمام افراد پیش گفته پرداخت. از این رو، ‏از این همه، تنها به ذکر دیدگاه احمد صبحی منصور و احمد قاسم در میان اهل سنت و شریعت سنگلجی در میان شیعیان بسنده می‏شود.

برخی احمد صبحی منصور را با مارتین لوتر مقایسه می‏کنند. ‏اما او معتقد است که سال‏ها قبل از او، محمد عبده موضوع قرآن‌محوری را مطرح کرده است. صبحی منصور اندیشه‏های اصلاحی خود را ادامه مدرسه عبده می‏داند. او کتاب‏های مفصلی در باره دیدگاه خود تدوین کرده است. در این مجال و به مناسبت بحث، فهرست‌وار به مهم‌ترین دیدگاه‏های او اشاره می‏گردد. صبحی منصور قرآن را جامع، ‏فرازمانی و فرامکانی و تنها مصدر تشریع در اسلام می‏داند. از نظر او، ‏وظیفه پیامبر تبلیغ دین بود و کار تشریع فقط بر عهده خدا است. چیزی به نام ناسخ و منسوخ در قرآن وجود ندارد و در واقع، در قرآن نسخ به معنای کتابت آمده و نه حذف. از طرفی، آیات قرآن مجمل نیست تا نیاز به تفصیل داشته باشد. مفاهیم کفر و ایمان و شرک در قرآن متفاوت با معنای فقهی آن است. قضاوت در باره عقاید مردم تنها بر عهده خدا و در یوم الحساب است. بسیاری از احکام فقهی، نظیر حکم قتل مرتد یا مجازات سنگسار، ‏تکفیر دگراندیشان، ‏تفتیش عقاید و جهاد ابتدایی و نظایر آن هیچ ریشه قرآنی نداشته و توسط ائمه حدیث در عصر عباسی ساخته و پرداخته شده‏اند؛۱ برای نمونه، ‏جعل احادیث ضد و نقیض برای اثبات مشروعیت هر فرقه و طایفه به این دوره بر می‏گردد.۲

احمد صبحی منصور بر این باور است که اگر حدیث واقعاً جزو دین بود باید مثل قرآن، از همان اول مکتوب می‏شد؛ نه این که دویست سال مردم در بحران و فتنه رها شوند. چگونه ابو حنیفه تنها به هفده حدیث معتقد بود و صد سال بعد از او، احمد بن حنبل سی هزار حدیث را در مسند خود ذکر می‏کند. خلاصه، آن که به مرور زمان این احادیث به خط قرمز مسلمانان تبدیل شد. علم جرح و تعدیل راویان حدیث، هر چند تا حدی مانع پذیرش برخی از احادیث می‏گردد، ‏علمی ظنی است. ‏از این رو، ‏یکی یک راوی را ذم و دیگری او را تحسین می‏کند؛ در حالی که قرآن از پیروی از ظن و

1..‏ همان،‏ ص۳۷ و ۴۲.

2..‏ حد الرده،‏ ص۸۳.‏

صفحه از 185