گمان برحذر داشته است.۱ سنت فعلی پیامبر، بدون نیاز به کتابت و به صورت تواتر ادامه داشته و دارد.
قاسم احمد در کتاب العوده الی القرآن، به طور مختصر، دیدگاه قرآنیون را این گونه بیان میکند. دویست سال پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله امام شافعی این نظر فقهی را رواج داد که سنت پیامبر منبع و مصدر اساسی تشریع، پس از قرآن است. صحاح سته در واقع، بعد از چنین احکامی در نیمه دوم قرن سوم گردآوری شد و مجامع روایی شیعی در قرون سوم و چهارم تدوین یافتند.۲ غفلت از قرآن و توجه بیش از حد به سنت عامل عقب‌ماندگی مسلمانان شد و تنها راه بازگشت به تعالیم اصیل اسلامی روی آوردن به قرآن است.۳
در این که از پیامبر نیز هم‌چون دیگران سخنانی بر جا مانده است، تردیدی نیست، اما باید با آنها مثل هر رخداد تاریخی و با در نظر گرفتن شرایط و زمینههای تاریخی آن و عدم تعارض آن با قرآن تعامل داشت.۴ اهل حدیث یکصد سال پس از وفات پیامبر در قرن دوم ظهور و بروز یافتند. امام مالک الموطآ را _ که حاوی سنن بود _ در سال 179 تدوین کرد. در عین حال، اهل حدیث اصرار دارند بر این که حدیث از همان آغاز ملازم مسلمانان بوده است. آنان چهار دلیل بر حجیت حدیث و سنت ذکر کردهاند: حدیث نظیر قرآن وحی الهی است؛ خداوند مؤمنان را امر به اطاعت از پیامبر، یعنی سنت او کرده است؛ پیامبر مفسر قرآن است و حدیث برای فهم قران ضروری است؛ اقتدا به سنت پیامبر بر مسلمانان ضروری است.۵
در دلیل نخست، از به کار رفتن کلمه حکمت در کنار کتاب در آیاتی چند از قرآن، وحی بودن آن را نتیجه گرفتهاند.۶ جزئیات شریعت، نظیر نماز، روزه و حج، نسل به نسل به ما منتقل شده است. در واقع، این سنتها از زمان ابراهیم وجود داشته است. مسلمان در دو سده نخست _ که هنوز حدیث تدوین نیافته بود _ دقیقاً به همان آدابی نماز را میخواندند که پیامبر میخواند.۷ قرآن کتاب تام، کامل و مفصل است و هیچ گونه نقص
1.. سوره یونس، آیه ۳۶؛ سوره انعام، آیه ۱۱۶.
2.. العودة الی القرآن، ص۵۸ و ۵۹.
3.. همان، ص۶۰ و ۶۶.
4.. همان، ص۶۹.
5.. همان، ص۷۳ و ۹۱.
6.. همان، ص۷۵ و ۷۹.
7.. همان، ص۸۲ – ۸۴.
