مقایسه مبانی انکار سنت در یهودیت و اسلام - صفحه 181

نوعی اباحی‌گری و گرایش انسان‌مدارانه در احکام و حدود شرعی دامن زده‏اند و مرزبندی‏های موجود میان فرق اسلامی را برنتافته‏اند.

بر این اساس، از سوی برخی به تأثیرپذیری از فرقه‏های دیگر، به ویژه وهابیت متهم شده‏اند. غروی اصفهانی، نظیر احمد صبحی منصور، بحث‏های مفصلی در رد احکام ارتداد و رجم،۱ ‏وجوب نماز جمعه و نیز رد جهاد ابتدایی مطرح کرده است. خلاصه، آن که شعار اصلاح‌گری و خرافه‌زدایی و بازگشت به اسلام، نخستین ویژگی بارز سخنان آنان را تشکیل می‏دهد. خادم حسین الهی بخش در کتاب القرآنیون و شبهاتهم حول السنه به تفصیل، آرای اعتقادی و فقهی ایشان را ذکر کرده است.۲

شباهت‏ها و تفاوت‏های قارئون و قرآنیون

پس از آشنایی اجمالی با تفکر قارئون و قرآنیون می‏توان با مقایسه آنها به شباهت‏ها و تفاوت‏های آن دو پی برد.

الف. شباهت‏ها

_ قارئون و قرآنیون هر دو بر مرجعیت کتاب مقدس (کتاب مقدس عبرانی و قرآن) تأکید داشتند و انکار مرجعیت سنت، محوری‏ترین عقیده آنان را تشکیل می‏داد.

_ هر دو اجتهاد در مقابل نص را برنمی‌تافتند؛ ‏هر چند در عمل، ناقض آن بودند؛ هر دو بر قابل فهم بودن و جامعیت کتاب مقدس و بی‌نیازی از سنت تأکید دارند.

_ هر دو پیشینه خود را به زمان بنیان‌گذار دینشان یا زمانی نزدیک به آن می‏رسانند. قارئون تبار خود را ادامه تفکر صدوقی‏ها و قرآنیون دنباله خود را در قرن اول و زمان خلیفه دوم می‏دانند. به هر ترتیب، هر چند اصل گرایش در زمانی نزدیک به زمان بنیان‌گذار دینشان وجود داشته است، ‏زمان تشکیل فرقه یا نهضت به زمان‏های متأخر بر می‏گردد؛ برای نمونه، ‏فرقه قرائیمی به قرن هشتم و نهضت قرآنیون به قرن نوزدهم میلادی برمی‌گردد.

_ ‏در قارئون و قرآنیون دو طیف اعتدالی و افراطی وجود دارد. گروهی بر محوریت قرآن یا کتاب مقدس تأکید دارند و جمعی بر بسندگی آن دو و بی‌نیازی از سنت.

_ هر دو با شعار اصلاح‌طلبی و مبارزه با خرافات و به طور کلی، با تأکید بر عقلانیت کار

1..‏ فقه استدلالی، ‏ص۶۰۱ - ۶۸۵.

2..‏ القرآنیون و شبهاتهم حول السنة، ‏ص۲۹۸ - ۴۱۹.

صفحه از 185