مقایسه مبانی انکار سنت در یهودیت و اسلام - صفحه 182

خود را شروع کردند. قارئون تفکر معتزلی بصره را پشتوانه فکری خود قرار دادند و دست‌کم قرانیون مصری خود را نومعتزلی و پیرو مدرسه محمد عبده معرفی کردند.

_ در هر دو فرقه گروهی بر انکار سنت به طور کلی تأکید دارند و جمعی سنت معتبر را مقید به شرایط خاصی می‏کنند؛ برای نمونه، بین سنت عمل شده یا عمل و سنتی که در زمان بنیان‌گذار دین به مرحله عمل در نیامده است، فرق گذاشته‏اند. بدیهی است چنین تقییداتی آنان را در استخراج احکام دچار تکلف می‏کرد و تفسیر به رأی و تأویلات بی‌مبنا و نوعی اباحی‌گری را دامن می‏زد.

_ هر دو گروه، با توجه به تأکیدی که بر ظاهر کتاب مقدس داشتند، برای زبان (زبان عربی در تفسیر قرآن و زبان عبری در تفسیر کتاب مقدس) نقش بسیاری در تفسیر قایل بودند. از این رو، ‏سعدیا گائون نخستین فیلسوف یهودی از طریق رشد و باروری ادبیات عبری موفق به کند کردن یا توقف حرکت قارئون شد.

_ هر دو گروه نگرش توأم با تساهل و پلورالیستی نسبت به دیگر فرقه‏ها داشتند و سنت را علت تشتت آرا و فرقه‌گرایی می‏دانند

_ قارئون روح آزاد داشتند و به دنبال رهایی از هر گونه مرجعیت بیرونی بودند و به تعبیر دیگر، ‏در مقام اعتراض بر مرجعیت حاخامی بودند که برداشت خود را عدل کتاب مقدس می‏دانستند. فرقه قرائیمی را به نهضت پروتستان تشبیه کرده‏اند. در عالم اسلام نیز قرآنیون خود را اصلاح‌گر و مخالف خرافه‌گرایی معرفی می‏کنند و حتی برخی احمد صبحی منصور را با مارتین لوتر مقایسه کرده‏اند. در عین حال، باید به این نکته توجه داشت که در اسلام با این که معمولاً مخالفان سنت خود را عقل‌گرا یا نومعتزلی معرفی می‏کنند، ‏همیشه این نکته در مورد آنان صادق نیست؛ ‏زیرا همان گونه که ذکر شد، ‏علاوه بر خوارج عقل ستیز _ که مخالف سنت بودند و به این اعتبار می‏توان آنان را جزو قرآنیون برشمرد _ ‏مخالفت با فلسفه، ‏کلام و عرفان از جمله شاخص‏های قرآنیون شیعی است.

ب. تفاوت‌ها

با وجود شباهت‏های فوق، می‏توان موارد زیر را به عنوان تفاوت‏های آن دو ذکر کرد:

_ انگیزه یا دغدغه و مسأله آنها متفاوت است. قارئون تحت تأثیر مسلمانان، به ویژه معتزله بصره گرایش توحیدی داشتند و از گرایش حاخامی _ که خدا را حالّ در طبیعت، ‏تاریخ، ‏انسان و در نتیجه در حاخام‏ها می‏دانستند _ فاصله بسیاری داشتند. حاخام‏ها بر مبنای گرایش حلولی خود برای ‏تفسیرشان از کتاب مقدس به اندازه خود کتاب مقدس

صفحه از 185