«معيارهای تضعيف» رجاليان متقدم در حوزه «حديث پژوهی راويان»

مهدی غلامعلی^۱

چکیده

«حدیث‌پژوهی راوی» را می‌توان پایبندی به فرایند تحدیث دانست. رجالیان متقدم با بررسی کارنامه علمی راوی، به دنبال میزان پایبندی وی به فرایند تحدیث بوده‌اند. آنان ضعف علمی یک راوی را در سه بخش «ضعف در اِسناد»، «ضعف در تألیف» و «ضعف حدیث‌شناسی راوی» رصد کرده‌اند. در مجموع این سه بخش، ده معیار اصلی برای تضعیف راویان در میان متقدمان دیده می‌شود. در بخش ضعف در اِسناددهی به سه معیار اصلی اشاره شده است که عبارت‌اند از: روایت از ضعفا، روایت از مجاهیل و اعتماد به مراسیل. در بخش دوم، «ضعف در نگاشته»، به پنج معیار اهتمام ویژه داشته‌اند: تخلیط، وضع، دس در کتب، ناشناخته بودن اثر و ضعف محتوایی. و در بخش «ضعف حدیث‌شناسی راوی»، دو معیار متقدمان در این زمینه عبارت‌اند از: ضعف حدیثی، و نقل روایات شاذ و مفرد.

کلید واژه: معیار تضعیف، ضعف راوی، حدیث‌پژوهی راوی، معیارهای قدما.

درآمد

در بررسی شخصیت یک راوی، وثاقت وی، بیش از هر چیز دیگر در نقل روایات مؤثر است. رجالیان با درک این نکته، راوی را از سه جهت رفتاری، مذهبی و علمی (حدیث‌پژوهی) بازکاوی می‌کردند. این ویژگی‌ها در میزان اعتماد به روایات یک راوی نقش داشته است.

در این میان، ویژگی‌های حدیث‌پژوهی راویان، از نخستین عرصه‌های جرح، نزد رجالیان متقدم (پیش از سده ششم هجری) بوده است. در سال‌های اخیر پژوهش‌هایی در