«معيارهای تضعيف» رجاليان متقدم در حوزه «حديث پژوهی راويان» - صفحه 10

معمول، به حدیث‌سازی و گاه غلو متهم هستند. هم‌چنین هیچ کدام از ایشان توثیق متفق علیه ندارند و به طور معمول، اختلافی هستند.۱

عبارت «یروی عن المجاهیل» نیز نظیر «یروی عن الضعفاء» فقط در رجال ابن الغضائری و سپس رجال النجاشی آمده است و گویا طوسی تمایلی به استفاده از این عبارت نداشته و یا از جهت مبنایی آن را نپذیرفته است.

3 - 1. اعتماد به مراسیل

معیار دیگری که در جرح راوی، توسط رجالیان کهن دیده می‌شود، خرده‌گیری بر راویانی است که «اعتماد به مراسیل» داشته‌اند.

«ارسال» _ به معنای عام _ گسستگی است که با افتادگی نام راوی در بین حلقه‌های سند رخ می‌دهد.۲ این تعریف هم افق با معنای لغوی واژه است۳ و در میان مجامع علمی از شهرت بسزایی برخوردار است.

اما در تعریف دیگری _ که از استحکام بیشتری برخوردار است _ «ارسال» _ به معنای خاص _ را افتادگی در ناحیه راوی آخر از معصوم دانسته‌اند۴ و بدین‌سان، اتصال روایت به معصوم مخدوش است. به بیان دیگر، «حدیث مرسل» حدیثی است که فردی از معصوم نقل کند که معصوم را درک نکرده است؛ خواه افتادگی بین او تا معصوم یک یا چند راوی بوده باشند. این تعریف به اصطلاح قدما نزدیک‌تر است.

افتادگی اسامی حلقه‌های اسناد یا عدم نقل نام اساتید در فرایند تحدیث، به ویژه در بخش پایانی سند، به طور معمول، سبب کاستی اطمینان به صدور است؛ مگر آن که راویِ روایاتِ مرسل کسی باشد که ارسال او نیز مانند مسانیدش ارزش‌مند شمرده می‌شده است؛ به عنوان نمونه، کشی با اشاره به وقایع پیش آمده برای روایات ابن ابی عمیر تصریح می‌کند:

چون او پس از امام رضا علیه السلام به زندان افتاده شد، اموالش به تاراج رفت و

1.. به عنوان نمونه، سهل بن زیاد در یک نقل طوسی تضعیف(فهرست الطوسی، ص۲۲۸، ش۳۳۹) و در نقل دیگری توثیق شده است(رجال الطوسی، ص۳۸۷، ش۵۶۹۹). کشی (اختیار معرفه الرجال، ص۵۶۶، ش۱۰۶۸)، ابن غضایری(رجال ابن الغضائری، ص۵۹، ش۴۹) و نجاشی (رجال النجاشی، ص۱۸۵، ش۴۹۰)نیز او را تضعیف کرده‌اند.

2.. مقباس الهدایة، ج۱، ص۳۳۸.

3.. کتاب العین، ج۷، ص۲۴۰؛ لسان العرب، ج۱۱، ص۲۸۱.

4.. الرعایة فی علم الدرایة، ص۱۳۶؛ الرواشح السماویه، ص۱۷۰_۱۷۱؛ مقباس الهدایة، ج۱، ص۳۳۸.

صفحه از 27